Page 130 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

B) Bentlerle Kurulanlar

a) Tek Bentle Kurulanlar

Rubai

Dört mısradan meydana gelen nazım biçimidir.
İran edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir.
Rubai, aruzun kendine özgü yirmi dört kalıbıyla yazılır.
Kafiye düzeni “aaxa” şeklindedir. Bu yönüyle tuyuğ ve mâniye benzer.
Rubailerde genellikle mahlas kullanılmaz.
Dizeler arasında anlam bütünlüğü vardır.
Felsefi ve tasavvufi düşünceler, hayata bakış, aşk gibi çok farklı konular anlamsal
bir yoğunlukla işlenir.
Dünya edebiyatında Ömer Hayyam, Türk edebiyatında ise Azmîzâde Hâletî
rubai şairi olarak tanınmıştır.
Tuyuğ

Dört mısralık millî nazım biçimidir.
Halk edebiyatındaki mâniye benzer.
Kafiye düzeni “aaxa” şeklindedir.
Tuyuğlarda genellikle cinaslı kafiye kullanılır.
Aruz ölçüsünün yalnız “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla yazılır.
Türklerin şarkı ile birlikte divan şiirine kattığı nazım biçimlerindendir.
Genellikle düşünce ağırlıklı konular işlenir ancak lirik konuları işleyen tuyuğlar
da vardır.
Kadı Burhanettin, Türk edebiyatında tuyuğ şairi olarak bilinmektedir. Ayrıca Ali
Şîr Nevâî ve Nesîmî de tuyuğlarıyla tanınmıştır.

b) Çok Bentle Kurulanlar (Musammatlar)

Şarkı

Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı nazım biçimidir.
Dörder dizelik bentlerden oluşur.
Bent sayısı 3 ile 5 arasında değişir.
Konusu genellikle aşk, sevgili ve eğlencedir.
Bestelenmek amacıyla yazılır.
Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.
Şarkıların üçüncü dizelerine miyân ya da miyânhâne adı verilir.
Şarkılarda ilk dörtlüğün ikinci ve dördüncü dizeleri, diğer dörtlüklerin dördüncü
dizesi olarak tekrarlanır, buna nakarat denir. Ancak nakaratsız şarkılar da
vardır.
Divan edebiyatında Nedîm, Enderunlu Fâzıl ve Enderunlu Vâsıf şarkı nazım
biçiminde öne çıkan şairlerdir.
Kafiye düzeni genellikle şu şekildedir:

a(A)a(A), bbb(A), ccc(A), ddd(A) ... *(A): Nakarattır.

128