Page 35 - Felsefe
P. 35
Felsefe 11
Birey-Devlet İlişkisi
17. yüzyıl felsefesinde mutlak monarşiye dayalı devlet sistemleri düşünülmüş, devletin her türlü gücü
elinde bulundurmasının birlik ve beraberlik açısından zorunlu olduğu görülmüştür. Bu görüşe kapsamlı
olarak ilk karşı çıkış J. Locke tarafından yapılmıştır. Locke, mutlak monarşiye karşı liberal (özgürlükçü) bir
devlet sistemini ileri sürmüştür.
Locke İnsan doğasından yola çıkar, toplumsal sözleşmeyi kabul eder ama düşüncelerinin so-
nucunda mutlak monarşiye varmaz. İnsanların doğal ortamda özgür yaşadığını ifade eden
Locke, herkesin eşit olduğunu ve birbiriyle dayanışma hâlinde bulunduğunu belirtir.
Montesquieu İnsanın özgürce davranma yetisine sahip olduğunu belirten Montesquieu, bu özgürlü-
ğün korunması için güçler ayrılığı ilkesini öne sürer. Devletlerde yasama, yürütme ve yargı
güçlerinin bulunduğunu ve özgürlüğü kısıtlamamak için bunların birbirini denetlemeleri
gerektiğini belirtir. Montesquieu, görüşleriyle günümüz devlet sistemini oluşturan ve güç-
ler ayrılığını kuramlaştıran ilk düşünürdür.
Rousseau İnsanların bir araya gelip zorunlu olarak “toplumsal sözleşme” yaptığını ve bunun
doğrultusunda devletin kurulduğunu ileri sürer. İlk devletin varlığının başka bir devletin
oluşmasını sağladığını, devletlerin giderek arttığını ve bu durumun da savaşlara sebep
olduğunu düşünür. Rousseau, medeni toplumun yasalarla düzenli bir bütün oluşturabi-
leceğini düşünür.
Ahlakın İlkeleri
Bu dönemin filozoflarından bazıları aklı merkeze alarak ahlakı anlama ve yorumlamaya yönelmiştir.
Bunlar arasında Kant ve Bentham’ın görüşleri önemlidir.
Kant, iyi istenç (iyi isteme) kavramıyla şartlar ne olursa olsun her zaman doğru olarak kabul edile-
bilecek ilkelere göre davranmayı anlar. Kant, iyi istencin yanında ödev kavramını kullanarak onun nasıl
bir eylem olduğunu da açıklamaya çalışır. Ona göre ödev insanın kendi isteğiyle sorumluluğunu aldığı,
koşulsuz, içten ve vicdanı tarafından verilen emirlerdir. Ödev, bütün insanlar için geçerli olan ama kimse-
nin arzu ve isteklerine bağlı olmayan evrensel ahlak ilkesi taşır. Dolayısıyla bir irade, ancak ödevi yerine
getirdiği zaman iyi irade olur.
Kant, ahlaki açıdan üç ilke öne sürer. Bunlar Kant’ın maksimleri olarak da bilinir. Maksimler, kişinin
davranışta bulunurken ödeve uygun davranmasını sağlayan evrensel ilkelerdir. Kişi, bu ilkelere uygun
davranırsa ödeve uygun davranmış olacaktır.
Kant’ın Maksimleri
“Öyle eylemde bulun ki eyleminin gerisindeki maksim, herkes
için geçerli evrensel bir yasa olsun!”
“Kendinde ve başkalarında insanlığı bir araç olarak görecek şe-
kilde değil de onu bir amaç edinecek şekilde davran.”
“Her zaman akıllı iradeni, evrensel bir yasa koyucu olarak gö-
revde bulunacağı şekilde davran.”
Kant’ın Maksimleri
34
