Page 117 - Kimya

12. Sınıf

Kimya

BENZİNDE OKTAN SAYISI

Benzin için kullanılan 95 oktan ya da 97 oktan ifadeleri hepinizin dikkatini çekmiştir. Oktan ne deme- OKUMA PARÇASI
ktir ve benzinin kalitesini nasıl etkiler?

Oktan 8 karbonlu bir alkandır. Ancak benzin için kullanılan oktan ifadesi bu alkanı değil benzinin
vuruntu kalitesini ifade eden bir değerdir. Benzinli motorlarda benzin ve havadan oluşan karışım
yanma odalarında yanar, böylece kimyasal enerji hareket enerjisine dönüşür. Yanma odalarında
benzin ve hava karışımı pistonlar tarafından sıkıştırıldığı için sıcaklığı artar. Sıkıştırılmaya ve bu
sıcaklık artışına bağlı olarak benzin zamanından önce kendiliğinden ve gürültülü şekilde patlar.
Buna vuruntu denir. Vuruntu motorun gürültülü çalışmasının yanı sıra enerji kaybına ve fazla yakıt
tüketimine neden olduğundan istenmeyen bir durumdur. Oktan oranı yüksek benzinin kendiliğinden
tutuşma eğilimi azdır ve düzgün (vuruntusuz) yanar. Oktan oranı düşük benzin yandığında motorda
vuruntu yapar.

2,2,4-trimetilpentan bileşiği, vuruntusuz yandığı için benzinin oktan sayısını belirlemede standart
değer olarak kullanılır. 2,2,4-trimetilpentan bileşiğinin oktan sayısı 100 olarak kabul edilmiştir. Heptan
(C H 6) bileşiği ise yanma sırasında en fazla vuruntu yapan bileşiktir. Bu nedenle bu bileşiğin oktan
7
1
sayısı 0 (sıfır) kabul edilmiştir. Benzinin oktan sayısı bu iki bileşiğin bulunma oranlarına göre belir-
lenir. Örneğin 95 oktan benzinde %95 oranında 2,2,4-trimetilpentan ve %5 oranında heptan vardır.
97 oktan benzinde ise %97 oranında 2,2,4-trimetilpentan ve %3 oranında heptan vardır.

CH 3 CH 3
CH –CH–CH –C–CH 3 CH –CH –CH –CH –CH –CH –CH 3
2
3
2
2
2
2
3
2
CH 3
2,2,4-Tr�met�lpentan n-Heptan
Motor pistonlarının sıkıştırma gücü farklı olduğundan motorlar için kullanılması önerilen oktan sayısı
farklıdır. Kullanılması önerilen oktan sayısı otomobillerin kullanma kılavuzlarında belirtilmektedir.
Araçlar için önerilen oktan sayısını bilmek ve o oktan sayısını içeren benzin kullanmak hem araçların
performansını olumlu yönde etkiler hem çevreye daha az zarar verir hem de yakıt tasarrufu sağlar.
(Kaynak: Korkmaz, S. (2008). Buji ile ateşlemeli bir motorda farklı oktanlı yakıt kullanımının per-
formans ve emisyonlara etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yazarlar tarafından düzenlenmiştir.)

117