Page 88 - Kimya

11. Sınıf Kimya

5. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

TEPKİME HIZLARI

5.1.1. KİMYASAL TEPKİMELER VE ÇARPIŞMA TEORİSİ
Birinde N O diğerinde CO bulunan iki farklı kaptaki molekül neden N ve CO oluşturmaz? Çünkü bir
2
2
2
tepkimenin gerçekleşebilmesi için tepkimeye giren kimyasal türlerin birbirleriyle çarpışması ve etkileşm-
esi gerekmektedir. Kimyasal türlerin çarpışmasını ve tepkime hızını açıklayan teori çarpışma teorisidir.
Çarpışma teorisine göre bir kimyasal tepkimenin hızı tepkimeye giren kimyasal türlerin çarpışma
sayısıyla orantılıdır. Tepkimeye giren kimyasal türler ne kadar çok çarpışıyorsa tepkime o kadar hızlı
gerçekleşir.

N O
2 CO Etkin olmayan çarpışma

N O CO Etkin olmayan çarpışma
2

N O CO Etkin olmayan çarpışma
2

N O CO Etkin çarpışma
2
Görsel 5.1.1: Etkin olmayan çarpışma ve etkin çarpışma

Görsel 5.1.1’den de anlaşılacağı gibi yeterli kinetik enerjiye sahip kimyasal türler uygun geometri ile
çarpışdıklarında ürün oluşturur.
Kimyasal tepkimeye neden olan çarpışmalara etkili veya etkin çarpışma denir.
Tepkimenin gerçekleşebilmesi için çarpışan taneciklerin sahip olmaları gereken minimum toplam
kinetik enerjiye eşik enerjisi (aktifleşme enerjisi) denir (E ile gösterilir). Bir tepkimenin aktifleşme
a
enerjisi tepkimeye giren maddelerin türüne bağlıdır ve sıfırdan büyüktür.
Bir tepkimede yeterli kinetik enerjiye sahip türler çarpıştıklarında atomlar arasındaki bağlar kopar
ya da zayıflar. Atomlar yeniden düzenlenirken yüksek enerjili kararsız atom grupları (ara ürün) oluşur.
Bu şekildeki atom gruplarına aktifleşmiş kompleks denir.

88