Page 134 - Tarih

12. Sınıf Tarih

Bu bildiride 26 devletin Atlantik Bildirisi’ndeki ilkeleri aynen kabul ettikleri belirtilmekteydi. Böylece sa-
vaştan sonra kurulacak olan Birleşmiş Milletler Teşkilatının ilk adımı atıldı. Şubat 1945’te toplanan Yalta
Konferansı’nda Beş Büyükler’e (ABD, SSCB, İngiltere, Fransa ve Çin) Birleşmiş Milletler kararlarını veto
etme hakkının tanınmasına karar verildi. Ayrıca 1 Mart 1945’e kadar Mihver Grubu’na savaş ilan eden
devletlerin de üyeliğe alınması kabul edildi.

Aynı yıl, Birleşmiş Milletleri resmen kurmak için San Francisco Konferansı toplandı (25 Nisan 1945).
Görüşmeler sonucunda genel kurulda devletlerin eşitliği, Güvenlik Konseyindeki büyük devletlerin üye-
liklerinin sürekliliği ve bu devletlerin veto haklarının varlığı kabul edildi. Konferans sonunda Birleşmiş
Milletler Teşkilatı kuruldu. 19 Nisan 1946’da Milletler Cemiyeti yetkilerini Birleşmiş Milletler Teşkilatına
devretti.

5. 2. II. DÜNYA SAVAŞI SÜRECİNDE TÜRKİYE

5. 2. 1. Savaş Döneminde Türkiye’nin Dış Politikası

1 Eylül 1939’da Almanya’nın Polonya’yı işgali ile II. Dünya Savaşı fiilen başladı. Türkiye tarafsız olduğu-
nu duyurdu. Kasım 1942’de savaşın seyri değişmeye başladı. Stalingrad’da Alman ilerleyişi durduruldu.
Kuzey Afrika’da da Almanlar yenildi ve Müttefik kuvvetler İtalya’ya asker çıkardılar. Savaşın kısa sürede
bitirilmesi için Müttefikler, Balkanlar üzerinden Almanya’ya yeni bir cephe açmak istediler. Ayrıca Kızıl
Ordu’nun ve dolayısıyla komünizmin Doğu Avrupa’ya girmesini de önlemiş olacaklarını düşünüyorlardı.
Bunun için Türkiye’nin savaşa girmeye ikna edilmesi gerekiyordu. İngiltere Başbakanı gizlice Adana’ya
gelerek Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile görüştü (30 Ocak 1943). Aralık ayında da ABD Başkanı ve İn-
giltere Başbakanı ile İsmet İnönü arasında Kahire Görüşmeleri oldu. İsmet İnönü, Türk ordusunun asker
ve malzeme yetersizliğini öne sürerek Türkiye’yi savaşa sokmak yerine zaman kazanmayı tercih etti.
Şubat 1945’te toplanan Yalta Konferansı’nda savaştan sonra kurulacak olan dünya sisteminin nitelikleri
belirlendi. Bu sistemi yürütecek uluslararası bir örgütün kurulması kararı (Birleşmiş Milletler) alındı. 1
Mart 1945’te kadar Almanya ve müttefiklerine savaş ilan edecek devletlerin de kurucu üyeliğe alınacağı
açıklandı. Türkiye de bu gelişmeler üzerine 23 Şubat 1945’te Almanya’ya savaş ilan etti.

5. 2. 2. II. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’deki Ekonomik,
Toplumsal ve Politik Gelişmeler

Türkiye, II. Dünya Savaşı’na fiilen katılmamış ancak savaşın getirdiği ağır ekonomik koşulları tüm zor-
luklarıyla yaşamıştı. Savaş başlayınca Türkiye’de kısmi seferberlik ilan edilmiş, üretimi gerçekleştiren
genç nüfusun önemli bölümü silahaltına alınmış ve ülke bütçesinin büyük kısmı savunma giderlerine
ayrılmıştı.
Millî Korunma Kanunu (18 Ocak 1940): II Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine ekonomiyi ve fiyatları de-
netim altına almak için Millî Korunma Kanunu çıkarıldı ve böylece savaş ekonomisi uygulaması başladı.
Bu kanunla devletin ekonomiye müdahale olanakları genişledi ve özel girişim devletin vesayeti altına
girdi. Fakat üretim artışında yaşanan sorunlar ve ithalattaki imkânsızlıklar yüzünden birçok ürün ve mal
yetersiz seviyeye düştü ve karaborsa oluştu. Kanundan istenilen sonuçlar elde edilemeyince fiyatlar
serbest bırakıldı. Çiftçi, tüccar ve sanayicinin durumu iyileşti. Fakat sabit ücretle geçinen dar gelirlilerin
durumu çok zorlaştı. Yüksek enflasyonla birlikte fiyatların çok artması büyük tepkilere yol açtı. Üretimin
düşmesi, silah altına alınan askerlerin ve halkın zorunlu ihtiyaçlarının karşılanamaması hükûmeti yeni

133