Page 129 - Tarih

Tarih 12. Sınıf

4. 3. 2. I. Dünya Savaşı’ndan Sonra Dünya Ekonomik Bunalımı (Kara Perşembe)

I. Dünya Savaşı, özellikle Avrupa dışında üretim kapasitesinin olağanüstü artmasına sebep olmuştu
ve sanayi ülkeleri ihraç ettikleri ürünlerle büyük karlar elde etmişlerdi. Fakat 1920’li yıllardaki tarımsal
üretimdeki artış tarım ürünleri fiyatlarının düşmesine neden oldu. Amerikan çiftçilerinin savaş sırasındaki
talepleri karşılamak için üretimini artırdıkları tarım ürünleri ellerinde kaldı. Çiftçiler, üretim fazlası ürün-
lerini ellerinden çıkarmak için fiyatları düşürdüler. Ancak savaş sırasında üretimlerini artırmak amacıyla
aldıkları kredileri ödemekte sıkıntıya düştüler.
Kapitalizm: Sermaye egemenli-
ABD’de I. Dünya Savaşı’nın getirdiği zorluklar karşısın-
da küçük şirketler birleşmiş ve tekeller oluşturmuşlardı. ğine dayalı toplumsal aşamadır.
1929’a gelindiğinde Amerika ekonomisinin %50’si 200
kadar holdingin kontrolüne girmişti. Bu dönemde Ameri- BİLİYOR MUSUNUZ?
kan banka ve şirketlerinin çalışma esaslarını düzenleyen
yasalar yetersizdi.
ABD I. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında Avrupalı devletlere büyük ölçekte kredi borçlar vermişti.
Amerikan ekonomisi sıkıntıya girince ABD yönetimi bu borçların ödenmesini istedi fakat borç alan dev-
letlerin bunu ödemesi mümkün olmadı. Bu gelişmeler üzerine para politikasından sorumlu Amerikalı
yetkililer, 1929 yazında kredileri kısıtlamaya karar verdiler. Bu karar sonrasında New York Wall Street
(Niv York Vol Sitrit) Borsası düşüşe geçti. Yabancı yatırımcıların borsa kâğıtlarını ellerinden çıkarmaya
başlamasıyla düşüş hızlandı. “Kara Perşembe” olarak adlandırılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü on iki
milyon hissenin satışa sunulmasıyla New York borsası çöktü.
New York Borsasının çöküşüyle birlikte birçok banka battı, yüzlerce şirket iflas etti, fabrikalar kapandı.
Milyonlarca insan işsiz kaldı. Köylerde topraklar terk edildi. Pek çok kişi mal varlığını kaybetti, insanların
yaşam koşulları kötüleşti.
1929’da Amerika’da başlayan ekonomik bunalım kısa süre sonra Avrupa’ya sıçradı ve sonrasında bü-
tün dünyayı etkisine aldı. Avrupada, I. Dünya Savaşı’nın getirdiği siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlarla
uğraşılırken meydana gelen buhran, devletler arası ilişkilerde daha büyük sorunlar yaşanmasına neden
oldu. On yıl süren kargaşanın ardından çıkan II. Dünya Savaşı’nın en büyük sebeplerinden biri de bütün
dünyayı etkisine alan bu ekonomik bunalım olmuştur.

4. 3. 3. İki Savaş Arası Dönemde Dünyaya Hâkim Siyasi Düşünceler ve Rejimler

Almanya’da Nazizm: I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Almanya’da savaşın getirdiği yıkım ve Versay
Antlaşması’nın yüklediği ağır yaptırımlar sonucu birçok siyasi, sosyal ve ekonomik çalkantı yaşandı. Bu
dönemde Almanya’da iktidarı ele geçiren Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisinin (NAZİ) başına Adolf
Hitler geçti.

Almanya’nın dış politikası üç ana esas üzerine şekillendirildi:

1. Versay’ın getirdiği bütün kısıtlama ve yaptırımlardan kurtulmak.

2. Almanya sınırları dışında yaşayan bütün Almanları bir devlet altında toplamak.
3. Hayat Sahası (Lebensraum) denilen yayılmacı politikayı gerçekleştirmek.

Sıra Sizde
Küresel çapta yaşanan ekonomik bunalımlar, ülke içinde ya da
ülkeler arasında ne gibi sorunlara yol açar?

128