Page 126 - Tarih

12. Sınıf Tarih

4. 2. 8. Sadabat Paktı (1937)

İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi ve doğu ülkelerini he-
def alan yayılmacı siyaseti üzerine Türkiye öncülüğünde
İran, Irak ve Afganistan bir araya geldiler. Bu ilişkilerin
kurulmasında İran Şahı Rıza Pehlevi’nin 1934 yılında
Türkiye’yi ziyareti de etkili olmuştur (Görsel 4.3). Yapılan
görüşmeler sonucunda İran’ın başkenti Tahran’da Sada-
bat Paktı imzalandı (8 Temmuz 1937).
Sınırlara saygı göstermeyi kabul ettiler. Böylece Türki-
ye, Balkan Antantı ile batı sınırlarını güvenceye aldıktan
sonra, Sadabat Paktı ile de doğu sınırlarının güvenliği-
ni sağlamış oldu. Türkiye ile Hatay meselesi ve Irak ile Görsel 4.3: Mustafa Kemal Atatürk ve
toprak sorunu olan Suriye, Sadabat Paktı’na katılmadı. İran Şahı Rıza Pehlevi

4. 2. 9. Hatay Sorunu ve Hatay’ın Ana Vatana Katılması (1939)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile Fransa Hükûmeti arasında 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaş-
ması imzalanmış ve Türkiye-Suriye sınırı çizilmişti. Antlaşmada Hatay sancağında Fransa denetiminde
özel bir yönetim kurulması kabul edilmişti.

1936’da Fransa, Suriye üzerindeki manda yönetimine son vererek Suriye’den çekilme kararı aldı. Fran-
sa ve yeni kurulan Suriye Hükûmeti arasında varılan antlaşmayla İskenderun ve Antakya şehirleri Su-
riye’ye bırakıldı. Bu durum Hatay Türkleri arasında büyük endişe yarattı. Türkiye, Milletler Cemiyetine
başvurarak Hatay’ın kaderine Hataylıların karar vermesini istedi. Fransa ise Hatay’ın, Suriye’nin bir
parçası olduğunu açıkladı.
Milletler Cemiyeti, Hatay Sorunu’nu araştırmak için bir komisyon kurdu. Çalışmalarını tamamlayan ko-
misyon hazırladığı raporda; Hatay halkının çoğunluğunun Türk olduğunu, Suriye’ye bağlanamayacağını
ve Hatay’da bağımsız bir devletin kurulması gerektiğini belirtti. Bu rapor üzerine Milletler Cemiyeti, yeni
bir komisyon kurarak bağımsız Hatay Devleti için bir anayasa hazırlattı (29 Mayıs 1937).

Fransa ve Suriye Hükûmeti çeşitli zorluklar çıkartarak bu durumu kabul etmek istemiyordu. Bu geliş-
meler üzerine Türkiye, Hatay sınırına büyük bir askerî yığınak yaptı. Atatürk hasta yatağından kalkarak
Adana ve Mersin’deki askerî birlikleri teftişe gitti.

Türk-Fransız çatışması ihtimalinin ortaya çıktığı bu dönemde
Hatay Cumhuriyeti komşusu Almanya’daki gelişmelerden ve askerî hazırlıkların-
(2 Eylül 1938-29 Haziran 1939) dan çekinen Fransa, Türkiye ile anlaşmak zorunda kaldı. 3
Cumhurbaşkanı: Tayfur Sökmen Temmuz 1938’de yapılan anlaşma sonucu Türk ordusu Hatay’a
Başbakan: Abdurrahman Melek girdi.

Yapılan seçimler sonrasında Hatay Millet Meclisi toplandı ve
BİLİYOR MUSUNUZ?
2 Eylül 1938’de Hatay Cumhuriyeti ilan edildi. Hatay Meclisi,
Türkiye’ye katılma kararı aldı (29 Haziran 1939).

4. 2. 10. Atatürk’ün Ölümü ve İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı Seçilmesi

Atatürk’ün sağlığı 1937 yılının sonlarına doğru bozuldu. Yeni kurulan fabrikaların açılışını yapmak için
Bursa ve Yalova’ya giden Atatürk bu gezi sırasında rahatsızlandı. Atatürk’ün ölümüne neden olan siroz
hastalığının tanısı Dr. Nihat Reşat Belger tarafından Ocak 1938’de konuldu.

125