Page 36 - Tarih

9. Sınıf Tarih

5.3. EMEVİLER

Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra oğlu Hz. Hasan halife olarak kısa bir süre İslam topraklarının bir kısmını yönetti.
Ancak Muaviye’nin güçlü bir ordu kurup geniş topraklara hükmetmesi pek çok Müslüman’ın onun halifeliğini kabul
etmesine neden oldu. Hz. Hasan gerek savaş yorgunu adamlarına güvenemediğinden gerekse Müslümanlar ara-
sında daha fazla kargaşa olmasını istemediğinden 661 yılında Muaviye’nin halifeliğini kabul etti. Böylece halifelik,
Emevi Hanedanlığı’na geçmiş oldu.
Dört Halife’nin seçiminde, danışma yani istişare prensibi dikkate alınmışken Muaviye’nin siyasi mücadeleyle bu
makama gelmesi, hilafet sisteminin özünde büyük değişikliklere neden olmuştur. Bu değişiklikler Muaviye’nin, oğlu
Yezid’i veliaht tayin etmesi ve halifeliğin el değiştirmesinde saltanat sisteminin ortaya çıkmasıyla yeni bir boyut
kazanmıştır.
Muaviye, siyasi birliği sağladıktan sonra İslam fetihleri yeniden hız kazanmıştır. Bu dönemde yapılan fetihler üç ana
başlık altında toplanabilir. Bunlardan birincisi Türkistan yönündeki fetihlerdir. Bu bölgeye yapılan seferler sonucunda
Emevi orduları; Kâbil, Buhara, Sicistan, Nesef ve Baykent gibi yerleri ele geçirmiş ve büyük ganimetler elde etmiştir.
Fetih hareketlerinin yoğunlaştığı ikinci bölge Anadolu’dur. Muaviye; Bizans İmparatorluğu’na yapılan seferleri dü-
zenli bir hâle getirmiş, İstanbul kuşatılmış ancak sonuç alınamamıştır. Meşhur sahabe Eyyup el Ensari bu kuşatma-
da hastalanarak vefat etmiştir. Muaviye zamanında deniz seferleri de yeniden başlamış, Rodos, Sakız gibi adalar
alınmıştır. Kuzey Afrika yönü deki mücadeleler ise genelde Berberilerle bazen de Bizans’la yapılmıştır. Bu seferler
sonucunda Berberilerin bir kısmı İslamiyet’i kabul etmiştir.
Emevilerde Muaviye zamanında, toplanan bir şûranın aldığı karar doğrultusunda oğlu Yezid, İslam tarihinde ilk defa
veliaht tayin edilmiş babasının ölümünden sonra da halife olmuştur. Yezid’in halife olmasıyla gerek halifeliğin Hz.
Ali’nin soyundan devam etmesi gerektiğini düşünenler gerekse Emevilerin yönetiminden memnun olmayan diğer
gruplar muhalif bir tutum sergilemiştir. Hz. Ali’nin oğlu Hz. Hüseyin de Yezid’e bağlılığını bildirmemiş ve Kerbela
denilen yerde ailesi ve akrabalarıyla birlikte şehit edilmiştir. Bu acı olay Müslümanları çok üzmüş ve Yezid ile Emevi
hanedanlığına karşı toplumda bir tepki oluşmuştur. Bu olay, iki taraf arasındaki (Şia-Sünni) tarihî sınırın kesin çizgisi
olmuştur.

Kuzey Afrika genel valiliğine getirilen Musa bin Nusayr, Berberileri egemenlik altına aldıktan sonra yönünü İspan-
ya’ya dönmüştür. İspanya’ya gönderilen Tarık bin Ziyad, Gotları mağlup etmiş ve belirli aralıklarla yapılan seferlerle
bütün İspanya fethedilmiştir. Emevilerin, Avrupa kıtasındaki ilerlemeleri 732 yılında Franklarla yapılan Puvatya (Poi-
tiers veya Puvatiye) Savaşı’nda İslam ordusunun yenilmesiyle Prene Dağları’nda son bulmuştur. Zamanla hanedan
üyeleri arasındaki iktidar mücadeleleri ve uygulanan politikalardan memnun olmayan halkın isyanlarıyla Emevi
Devleti zayıflamış ve Abbasilerin isyanıyla da yıkılmıştır.

Muaviye, Kureyş kabilesinin Ümeyyeoğulları veya Emeviler koluna
BİLİYOR MUSUNUZ? mensup olduğu için devlet, Emevi Devleti olarak adlandırılmıştır.

Avrupa’da İslamiyet’in Yayılması

Emevilerden sonra Abbasi Devleti, Endülüs topraklarını merkezden gönderdiği valilerince yönetmeye
başlamıştır. Ancak 756 yılında Emevi ailesine mensup Abdurrahman bin Muaviye Kurtuba’ya gelmiş ve
yönetimi devralmıştır. Böylece 1031 yılına kadar varlığını sürdürecek olan Endülüs Emevi Devleti ku-
rulmuştur (Harita 5.5). Endülüs Emevileri günümüzdeki bütün İspanya ve Portekiz topraklarına hâkim
olmuştur. Bu dönemde gerek İspanya’ya göç eden Müslüman Berberiler ve Araplarla gerekse sonradan
Müslüman olan bölge halkıyla Avrupa kıtasında Müslüman nüfus hızla artmıştır. Endülüs Emevi Devle-
ti’nin iç sıkıntılar yaşadığı dönemlerde Hristiyan İspanyol krallıklarının saldırılarıyla devlet topraklarının
bir kısmını kaybetmiş ve daha sonra yıkılmıştır.
1469’da Kastilya Kraliçesi Isabella (İsabela) ile Aragon Kralı Ferdinand (Ferdinan) evlenmiş ve 10 yıl
sonra bu iki krallık birleşmiştir. Güçlenen krallıklar, bölgedeki Müslüman varlığına son vermek için hare-
kete geçmiş ve 1492 yılında Beni Ahmer Devleti’ni yıkmıştır. Bu tarihten sonra bölgedeki Müslümanlar
büyük sıkıntı yaşamaya başladı. İslam medeniyetinin yüzyıllar boyu ürettiği binlerce kitap bu dönemde
yakılarak yok edilmiştir. Bölgedeki Müslümanlar zorla Hristiyanlaştırılmaya çalışılmıştır.

35