Page 40 - Tarih

9. Sınıf Tarih

Bu durum, Şii bir hanedan olan Büveyhilerin Bağdat’ı
ele geçirmesine kadar devam etti. Bu olaydan sonra
Abbasi halifeleri, bütün siyasi ve askerî otoritelerini
kaybetti.

XI. yüzyılda İran’da yeni bir güç olarak Büyük Sel-
çuklular ortaya çıkmıştı. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey,
1055 yılında Bağdat’ı kurtararak halifeye dinî itibarını
iade etti (Görsel 5.7).
Halifeler, yarım asır kadar Selçukluların siyasi hâki-
miyetleri altında varlıklarını devam ettirdi. Bir Türk
devleti olan Selçuklular sadece Bağdat’ı değil bütün
Irak ve Suriye’yi de Şii tehlikesinden kurtardı.
Başta Bağdat olmak üzere büyük şehirlerde med-
reseler kuran Selçuklular, fikrî bakımdan da Şiilerle
mücadele etti.

Görsel 5.7
Tuğrul Bey (Temsilî)

CEVAPLAYALIM Bağdat’ın Doğu’nun en büyük ve en önemli ekonomik merkezi hâline
gelmesinin sebepleri nelerdir?

Mısır’da Kurulan Türk-İslam Devletleri
Tolunoğulları Devleti (868-905), Ahmed b. Tolun tarafından Mısır’da kurulmuş Müslüman Türk devletidir.

Mısır’a naib olarak gönderilen Tolunoğlu Ahmed, Türklerden oluşan bir ordu ile 868 yılında Mısır’a girmiş
ve devletin temellerini atmıştır. Bu dönemde Mısır’da, Abbasi Devleti’ndeki hilafet mücadeleleri nedeniyle
siyasî ve toplumsal açıdan istikrarsızlık hâkim olmuştur.

Abbasilerin içinde bulunduğu durumdan yararlanarak harekete geçen Tolunoğlu Ahmed, Suriye Seferi
sonunda batıda Trablusgarp’tan doğuda Fırat Nehri’ne kadar olan topraklar üzerinde hâkimiyet kurmuştur.

Tolunoğlu Ahmed’in Suriye ve Filistin’i ele geçirmesi, Abbasi halifesini harekete geçirmiş Tolunoğlu Ah-
med’i Mısır valiliğinden azletmiştir. Bunun üzerine Tolunoğlu Ahmed bağımsızlığını ilan etmiştir.

884’te vefat eden Tolunoğlu Ahmed’in yerine oğlu Humâreveyh geçmiştir. Babasından istikrarlı, zengin bir
ülke devralan Humâreveyh’in on iki yıl süren hükümdarlığında Tolunoğulları en parlak dönemini yaşamıştır.
Ancak Humâreveyh’ten sonra kumandanlar arasında çıkan rekabet yüzünden ordu bölünmüş ve hanedan
mensupları birbirine düşmüştür. Taht kavgaları nedeniyle devletin yıkılış süreci başlamıştır.
Mısır’da karışıklıkların devam ettiği 905 yılında Abbasi ordusu Mısır’a girerek Tolunoğulları hâkimiyetine
son vermiştir. Böylece Mısır’da kurulan ilk Türk devleti olan Tolunoğulları yıkılmıştır.

Ahmed bin Tolun’un yaptırdığı İbn Tolun Camisi, bimarhaneler, su kanal-
ları, köprüler, hükûmet sarayı; Humaraveyh’in yaptırdığı parklar-bahçeler,
içi cıva dolu havuzlar, Mısır’dan Bağdat’a kadar olan Berid menzilleri,
binalardaki süslemeler imar konusunda sayılabilecekler arasındadır.
Tulûniyye Camisi ise Mısır’da Türk usulü yaptırılan ilk cami olup aynı
BİLİYOR MUSUNUZ? zamanda minare geleneğini burada başlatan mimari bir eserdir.

39