Page 39 - Tarih

Tarih 9. Sınıf

5.4. ABBASİ DEVLETİ VE TÜRKLER

Emevi Devleti’nin son dönem halifelerinin kötü yönetimi ve hanedan üyeleri arasındaki mücadeleler merkezî otori-
teyi zayıflatmıştır. Uyguladıkları mevali politikası ve Kerbela olayı gibi gelişmeler de buna eklenince Emeviler halk
desteğini kaybetmiştir.
Bu gelişmelere karşı Abbasi ailesi, Horasan’da eşitlik ve adalet düşüncesiyle isyan hareketi başlatmıştır. Emevi
hanedanına karşı cephe alan çeşitli grupların bu isyanda Abbasi ailesi ile birlikte hareket etmesi isyanı başarıya
ulaştırdı. Ebü’l-Abbas, Kûfe’de halife ilan edilmiştir. Abbasiler, ikinci halifeleri Ebu Ca’fer el-Mansur zamanında Bağ-
dat şehrini kurarak burayı devletin merkezi hâline getirmiştir.
Abbasi halifeleri, Sasanilerin yönetim yapısını örnek alarak vezirlik kurumunu kurmuştur. Mansur Dönemi’nde Ana-
dolu’ya akınlar yapılmış ve Halife Mehdi Dönemi’nde Bizans vergiye bağlanmıştır.
Abbasi Devleti, Harun Reşid zamanında en parlak günlerini yaşamıştır. Bu dönemde ziraat, ticaret, bilim ve eğitim
düzeyi artmış; Bağdat, Doğu’nun en büyük ve en önemli ekonomik merkezi hâline gelmiştir.
Abbasiler, siyasi yaşamını 1258 yılına kadar devam ettirmiştir. Bu tarihte Cengiz Han’ın torunu Hülagü, Bağdat şeh-
rini işgal ederek Abbasi Devleti’ne son verdi. Abbasi ailesinden el- Müstansır, Memlûk Sultanı Baybars tarafından
Kahire’de halife ilan edilmiştir. Böylece halifelik makamı, 1517’de Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim’in Memlûklu-
ları ortadan kaldırmasına kadar Abbasi ailesinde kalmıştır.

TARTIŞALIM Abbasi halifesinin sadece Türklerin yaşadığı bir şehri kurmasının nedenleri
neler olabilir?

Abbasi Devlet Teşkilatında Türkler

747 yılında büyük bir ordu ile batıya doğru ilerlemeye başlayan Çin’in, Orta Asya’daki sert tutumu Türklerin
Müslümanlara yakınlaşmasını sağladı. Türklerle Müslüman Arapların ortak güçleri Talas’ta Çin kuvvetle-
riyle karşılaştı. Türklerin desteğini alan Müslüman Araplar, 751’de Talas Savaşı’nı kazandı. Bu savaşın
sonucunda, Orta Asya’yı egemenliği altına almak amacıyla gelen Çinliler geri püskürtülmüştür. Böylece
Orta Asya’da, Çin hâkimiyetinin kurulması engellenmiştir.
Emeviler Dönemi’nde Türkler üzerine yapılan seferlerde Müs-
lüman Arapların sert tutumu Türklerde, Müslümanlara karşı bir
tepki oluşturmuştu. Ancak Talas Savaşı sonrasındaki yakınlaş-
ma ile Türkler, Müslümanlığı kabul etmeye başladı. Abbasilerin
uyguladığı politika gereği Türklere devlet içinde görevler de
verildi. Abbasi Halifesi Harun Reşid, muhafız birliğini Türklerden
meydana getirmiştir. Bizans’tan gelebilecek tehditleri önlemek
için merkezi Antakya olan Avasım eyaleti kurularak Türklerden
oluşan askerî birlikler bu şehirlere yerleştirilmiştir. Harun Reşid’in
oğulları Halife Me’mun ve Mu’tasım dönemlerinde ise Türklerin
devlet içindeki etkileri daha da artmıştır.
Halife Mu’tasım zamanında devlet içindeki Türklerin durumu
daha da sağlamlaştı.
Bu dönemde halife, Bağdat’ın kuzeyinde sadece Türklere ait
olan Samarra şehrini kurdurmuştur (Görsel 5.6).

Abbasi Devleti’nde Türkler, sadece orduda değil siyasi ve ida-
ri sahada da güç kazandı. Türk komutanlar, idari kadrolarda Görsel 5.6
görev alıp devletin yönetiminde büyük ölçüde söz sahibi oldu. Samarra Camisi

38