Page 35 - Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

Komedi; karakter komedisi, töre komedisi, entrika komedisi gibi türlere ayrılır.
Karakter Komedisi: Günlük yaşamda her zaman rastlanabilecek insan kusurlarını belli tiplerden
hareketle konu edinen komedi türüdür.
Töre Komedisi: Bazı töre ve gelenekleri eleştirel bir tutumla yansıtan komedi türüdür.

Entrika Komedisi: Olayların seyircide merak uyandıracak şekilde düzenlenmesiyle güldürmek-
ten başka bir amaç gözetilmeyen komedi türüdür.

Dram: Hayatı hem acıklı hem gülünç yönleriyle bir bütün olarak yansıtmayı amaçlayan tiyatro tü-
rüdür. XVIII. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğan romantizm akımıyla ortaya çıkmıştır. Romantizm,
klasisizmin akla ve sağduyuya verdiği önemi reddedip duygu ve hayali öne alan bir edebî akımdır.

Konularını millî tarihten, günlük yaşamdan almıştır. Kahramanlar toplumun her kesiminden se-
çilebilir. Kişiler tek yönlüdür, bütünüyle iyi ya da kötüdür. Dramda trajedi ve komedideki üç birlik
kuralına uyulmaz. Kaba ve argo sözlere de yer verilebilir.

Öldürme, yaralama gibi olaylar sahnede canlandırılır. Dram nazım ve nesir şeklinde yazılabilir. Per-
de sayısı yazarın tercihine bağlıdır.

İlk örneklerini İngiliz sanatçısı William Shakespeare’in (Vilyım Şekspir) verdiği dramın ilkelerini XIX.
yüzyıl Fransız sanatçısı Victor Hugo (Viktor Hügo) belirlemiştir.
Tiyatronun Yapı Unsurları

Tiyatronun yapı unsurları; dramatik örgü, yer, zaman, çatışma ve kişilerdir.

Tiyatronun Yapı Unsurları
Dramatik Örgü Kişiler

Yer Zaman Çatışma

Dramatik Örgü: Tiyatro eserindeki olay örgüsüdür. Her olay, iletiyi seyirciye ulaştırmak için oluş-
turulan bütünün parçasıdır. Temel ve yan çatışmalardan doğan olaylar, neden-sonuç ilişkisi ile birbiri-
ne bağlanır. Dramatik örgü perde, sahne vb. bölümlemeler etrafında düzenlenir (Bazı metinlerde bu
bölümlemelere karşılık gelen meclis, fasıl gibi terimler bulunur.).
Yer (Mekân): Olayların geçtiği çevredir. Canlandırılan olaylar, yaşandığı zamana ve çevreye uy-
gun bir dekor ile sahnede yansıtılır. Oyunun geçtiği yeri canlandırmak için kullanılan ışık, eşya gibi
araçların tümü dekoru oluşturur. Oyuncunun dekor gereği kullandığı eşyalar, dekora yardımcı sahne
eşyaları olan aksesuarlar da mekânı tamamlayan ögelerdir. Tiyatroda mekân işlevsiz değildir. Oyunu
daha iyi anlamak için mekân-zaman-olay ilişkisinin göz önünde bulundurulması gerekir.

Zaman: Olayların başlangıcı ile bitişi arasında geçen süredir. Tiyatro metninde olaylar; kronolojik
zaman, düğümden başlatılan zaman, sonuçtan başlatılan zaman ve düzensiz zamanlardan biri ile
sıralanabilir.

Çatışma: Dramatik örgünün gelişmesinde basamakları ortaya çıkaran, kişiler arasındaki iç ve dış
mücadeleler, anlaşmazlıklardır. Karşıt duygu, düşünce ve isteklerin; kişilik özelliklerinin bir arada ser-
gilenmesi ile ortaya çıkar. Sosyal statü, ekonomik durum, psikolojik yapı, eğitim ve kültür gibi unsur-
lardaki keskin farklılıklar çatışmayı belirleyen etkenlerdir.

33