Page 41 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 3.Ünite

3. Bitki Biyolojisi Bitki Biyolojisi 3.
Ünite Ünite

ARAŞTIRINIZ

Farklı bitkilerin kendilerine özgü polen çeşitlerine sahip olmaları neden önemlidir? Araştırınız. Sınıfta arkadaşlarınız-
la paylaşınız.

3.2. Çiçekli Bitkilerde Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu

Tozlaşma
Erkek organda oluşan polenlerin; böcekler, kuşlar, rüzgâr, su vb. etkenlerle dişi organın tepecik
kısmına taşınmasına tozlaşma denir. Bir çiçeğin dişi organına, aynı çiçekten veya aynı bitkinin başka
çiçeğinden polenlerin taşınmasına kendi kendine tozlaşma denir. Bir bitkinin çiçeğindeki polenin, aynı
türden başka bir bitkinin dişi organına taşınmasına ise çapraz tozlaşma denir. Çapraz tozlaşma ile kendi
kendine tozlaşmaya göre daha fazla genetik çeşitlilik meydana gelir.

Döllenme
Polen, dişi organın tepeciğe konduğunda, polenin yapısındaki vejetatif çekirdek, polen tüpünü oluşturur. Polen tüpü
dişi organın tepecik kısmından aşağıya doğru büyüyerek embriyo kesesine ulaşır. Oluşan polen tüpünde ilerleyen gene-
ratif çekirdek, bir mitoz bölünme geçirerek haploit kromozomlu iki sperm çekirdeği oluşturur. Sperm çekirdekleri, polen
tüpündeki tohum taslağının mikropil adı verilen açıklığa ulaştığında tüpün ucu erir ve çekirdekler ovaryuma (yumur-
talık) girer. Sperm hücrelerinden biri, yumurta hücresini dölleyerek diploit kromozomlu zigotu oluşturur. Diğer sperm
çekirdeği ise iki polar çekirdek ile birleşerek triploit (3n) kromozomlu çekirdeği oluşturur. Zigot, embriyoyu oluşturmak
için mitoz bölünmeler geçirir. Triploit çekirdek ise hızla mitoz bölünmeler geçirerek tohumun besinlerinin depolanacağı
endosperm dokusunu (besi dokusu) oluşturur. Embriyo kesesinde iki sperm hücresinin farklı çekirdeklerle birleşmesi
olayına çift döllenme denir (Görsel 3.70).
1. döllenme Mitoz
Sperm (n) + yumurta (n) zigot (2n) embriyo (2n)
2. döllenme Mitoz
Sperm (n) + polar çekirdek (n+n) triploit çekirdek (3n) endosperm (3n)

Polen
Polen Tepecik
Başçık
Polen tüpü

Dişicik borusu
Sapçık Tohum
Sperm çekirdekleri
Embriyo
Mikropil Endosperm

Zigot
Triploit çekirdek

Embriyo kesesi
Tohum taslağı

Görsel 3.70: Tozlaşma ve döllenme
Tohum ve meyve oluşumu
Tohumlu bitkilerin üreme ve yayılmasını sağlayan yapıya tohum denir. Olgunlaşmış bir tohum; dıştan içe doğru
tohum kabuğu, endosperm (besi doku) ve embriyo kısımlarından oluşur. Döllenmenin ardından tohum taslağında
bulunan bazı hücreler, değişerek tohum kabuğunu oluşturur. Kabuk, tohumu uygun olmayan çevre şartlarına ve me-
kanik etkilere karşı korur. Endosperm, karbonhidrat, yağ veya protein gibi besin maddelerini depolar ve embriyoya

151