Page 40 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 3.Ünite

3. Bitki Biyolojisi Bitki Biyolojisi 3.
Ünite Ünite

Dıştan içe doğru çiçeğin kısımları şunlardır:
Çiçek sapı, çiçeğin taşınmasını sağlar. Genellikle yeşil renkli olan çanak yapraklar, tomurcuk hâlindeyken çiçeği
sararak korur. Taç yapraklar; renkli ve göz alıcıdır, böcekleri çeker ve tozlaşmaya yardımcı olur.
Erkek organ; sapçık ile başçık olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçık, polenlerin üretildiği ve depolandığı
kısımdır. Sapçık ise başçığın hareketliliğini sağlar.
Dişi organ; yumurtalık, tepecik ve dişicik borusu olmak üzere üç kısımdan oluşur. Yumurtalıkta tohum taslağı
bulunur. Tepecik, polenlerin tutulmasını, dişicik borusu ise polen tüpünün yumurtalığa geçişini sağlar.
Dişi organ, erkek organ, taç ve çanak yaprak yapılarının tamamını bulunduran çiçeklere tam çiçek denir. Bu
yapılardan herhangi birinin eksik olduğu çiçeklere ise eksik çiçek denir. Dişi ve erkek çiçekleri aynı bitki üzerinde
bulunduran bitkiye monoik (tek evcikli) denir. Mısır bitkisi, tek evcikli bitkilere örnek verilebilir. Bazı bitkilerde ise
bitkinin üzerinde sadece dişi çiçek veya erkek çiçek bulunur. Böyle bitkilere ise dioik (iki evcikli) bitkiler denir. İncir,
hurma gibi bitkiler dioik bitkilerdir.

Çiçekli Bitkilerde Üreme Hücrelerinin Oluşumu
Dişi üreme hücresi yumurta, yumurtalıkta üretilir. Yumurtalıkta bulunan tohum taslağı içinde diploit
kromozomlu megaspor ana hücresi vardır. Bu hücre, mayoz bölünme geçirerek dört tane haploit kro-
mozomlu megaspor oluşturur. Oluşan hücrelerden üç tanesi ölür. Canlı kalan megaspor, art arda üç kez
mitoz bölünme geçirerek sekiz tane haploit çekirdek oluşturur. Sekiz çekirdekten üçü bir kutba hareket
eder, bunlara antipot çekirdekler denir. Diğer üçü ise zıt kutba hareket eder. Bu çekirdeklerden bir tanesi yumurta
hücresini, iki tanesi ise sinerjit çekirdekleri oluşturur. Diğer iki çekirdek ise ortada polar çekirdeği (n+n kromozom-
lu) meydana getirir. Tohum taslağında oluşan bu yapıya embriyo kesesi adı verilir (Görsel 3.68).

Tohum taslağı Megaspor Antipot hücreler
(n)
Megaspor Megaspor büyür
ana hücresi Polar çekirdekler
(2n)
Üç kez
Mayoz mitoz
Yumurta

Mikropil Üç tanesi erir ve ölür. Sinerjit hücreler

Görsel 3.68: Çiçekli bitkilerde dişi üreme hücresinin oluşumu
Erkek üreme hücrelerinin üretimi ve depolanması, başçıkta gerçekleşir. Başçıkta dört polen kesesi ve bu keselerde
çok sayıda diploit kromozomlu mikrospor ana hücreleri bulunur. Bu hücrelerin her biri mayozla dört tane haploit
mikrosporu oluşturur. Her mikrospor bir mitoz bölünme geçirerek poleni oluşturur. Ancak bu mitoz bölünmede sitop-
lazma bölünmesi gerçekleşmediği için oluşan polen iki çekirdeklidir. Bu çekirdeklerden bir tanesi generatif çekirdek
(üretken), diğeri vejetatif çekirdek (tüp hücresi) olarak isimlendirilir. Generatif çekirdek sperm çekirdeklerini oluş-
turur (Görsel 3.69). Vejetatif çekirdek polen tüpünü oluşturur. Bitkilerde polen yapısı türe özgü bir özelliktir.
Polenler

Mayoz Mitoz

Başçık Mikrospor Mikrosporlar(n)
Sapçık Polen kesesi ana hücresi(2n) Vejetatif Generatif
çekirdek çekirdek

Görsel 3.69: Çiçekli bitkilerde erkek üreme hücresinin oluşumu

150