Page 26 - Fen Lisesi Fizik 10 | 2.Ünite

2. ÜNİTE BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

MERAKLISINA Kanadın üst kısmına dikkat edildiğinde havanın burada sıkışıp
daha hızlı aktığını ve düşük basınç oluşturduğunu Bernoulli İlkesi’ne
göre söylemek mümkündür. Alt yüzeye ve üst yüzeye etkiyen hava
basınçlarının farkı, kanatlar üzerinde basınç kuvveti farkı oluşturup
uçağın ağırlığını yenip havalanmasını sağlar. Uçak hızlandıkça
basınç kuvveti farkı artar ve uçak yükselir. Uçak yavaşladıkça
basınç kuvveti farkı azalır ve uçak alçalır. Uçağın hızı belli bir değere
ayarlandığında ağırlığı ile basınç kuvveti farkı eşitlenir ve uçak belli
bir irtifada uçuşuna devam eder.
Buraya kadar günlük hayatta karşılaşılan Bernoulli İlkesi’nden

Normal Daralmış yararlanılarak geliştirilen ve yaşamı kolaylaştıran unsurlardan bah-
damar damar
sedildi. Fakat Bernoulli İlkesi’nin olumsuz etkileri de vardır. Örneğin
çok hızlı hareket eden metro, hızlı tren gibi araçların yanına yaklaşıl-
Görsel 2.65: Damar sertliği
Sağlıksız beslenme alışkanlık- maması gerekir. Çünkü çok süratli hareket eden bu araçlar araların-
ları, alkol ve sigara tüketimi gibi da bir hava akışı meydana getirir. Bu da Bernoulli İlkesi’ne göre dü-
nedenlerle damarların çeperle- şük basınç demektir. Basınç farkından dolayı oluşan kuvvet, süratli
ri zamanla Görsel 2.65’teki gibi
yağ ve kireç plaklarıyla kaplanır. giden bu araçlara doğru çekilmeye neden olur. Bir başka örnek ise
Bu plaklar damarları daraltarak o yüksek şiddette esen rüzgâr nedeniyle oluşan hortumların yakının-
bölgede kanın daha hızlı akmasına daki cisimleri kendine doğru çekmesidir. Bu nedenle hortumlardan
ve kan basıncının düşmesine yol ve kasırgalardan uzak durmak gerekir.
açar. Buna bir de açık hava basın- Görsel 2.67’de gö-
cının etkisi eklendiğinde damarlar rüldüğü gibi zıt yönde
tıkanır ve organlara kan taşıyamaz
hâle gelir. Örneğin kalbi besleyen hareket eden araçlar,
damarların tıkanması kalp krizi so- yan yana geldiğinde
nucu ölümlere yol açabilir. Beyni aralarındaki hava hız-
besleyen ana damarların tıkan- lanır ve basınç düşer.
ması durumunda ise geri dönüşü Bu durumda araçlar
olmayan kalıcı felçler yaşanabilir.
Damar sertliği hastalığıyla kar- birbirine doğru yaklaşır.
şı karşıya kalmamak için dengeli Araç kullanırken sıkça
beslenmek, zararlı maddelerden Görsel 2.67: Araçlar arasındaki hava akışı karşılaşılan bu olay bazı
uzak durmak ve düzenli spor yap- küçük araçların yolda
mak son derece önemlidir. savrulmasına ve kaza yapmasına neden olabilir. Bu nedenle araçlar
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) süratli kullanılmamalıdır.

ARAŞTIRMA Vücutta kalp tarafından
pompalanan kan, damar içinde
sürekli dolaşan bir sıvıdır. Ka-
nın atardamarlarda dolaşırken
damarların çeperlerine yaptığı
basınca tansiyon denir. Vücutta-
ki bu basınç, açık hava basıncı
tarafından dengelenir. Kalbin ka-
sılarak kanı atardamarlara gön-
derdiği anda saptanan en yük-
Görsel 2.68: Klasik tansiyon aleti
sek kan basıncına tıpta sistolik
basınç, halk arasında ise büyük tansiyon adı verilir. Kalbin gevşediği
Görsel 2.66: Tansiyon aletinin kullanışı
Kan basıncının kontrolü için andaki damarlarda saptanan en düşük basınca da tıpta diastolik
kullanılan tansiyon aletinin çalışma basınç, halk arasında da küçük tansiyon adı verilir.
prensibini araştırarak öğrendikleri- Sağlıklı bir erişkinin büyük tansiyonu 120 mmHg, küçük
nizi arkadaşlarınızla paylaşınız. tansiyon ise 80 mmHg civarındadır. Bu durum halk arasın-
Araştırma yaparken 9. sınıf fi- da 12/8 olarak bilinir. Kan basıncına ilişkin bu değerler, Gör-
zik dersinde öğrendiğiniz etik ku- sel 2.68’de görülen tansiyon aletiyle ölçülür.
rallara uymaya dikkat ediniz.

98