Page 21 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

DALGALAR

BİLGİ
v
Atmaların serbest ve sabit
Serbest uç uçtan yansımasına ilişkin simü-
x lasyona aşağıdaki karekoddan
ulaşabilirsiniz.

-v

x

Görsel 3.18: Serbest uçtan yansıma
Görsel 3.18’deki gibi bir ucuna halka geçirilmiş serbest hareket
eden sürtünmelerin önemsiz olduğu bir yayda oluşturulan hızının
büyüklüğü v, genişliği x olan başyukarı atma ise halkaya ulaştığın-
da halkayı rahatlıkla yukarı hareket ettirir. Potansiyel enerji kazanan
halka, denge konumuna dönerken engelden yansıyarak geri dönen
başyukarı atmayı oluşturur. Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir yay-
da ilerleyen atma sabit ve serbest uçta yansıdıktan sonra atmanın
hızı, frekansı, genişliği ve genliğinin büyüklüğü değişmez. Bazı du-
rumlarda yayın bağlı olduğu uç, ara duruma sahiptir. Yani ne halka-
ya bağlanmış gibi serbest ne de çiviye bağlanmış gibi sabittir. Birim
uzunluğunun kütlesi daha az olan ince bir yay birim uzunluğunun
kütlesi daha fazla olan kalın bir yaya bağlanması ile böyle bir durum
oluşturulabilir. İnce yayda oluşturulan atma, bağlantı noktasına gel-
diğinde bu kısmı serbest uç gibi rahat hareket ettiremez. Dolayısıyla
yayların bağlı olduğu noktada ortaya çıkan tepki kuvveti, atmanın
bir kısmının ters dönerek yansımasını sağlar. Öte yandan yayların
bağlandığı kısım hiç hareket etmeyen sabit uç gibi de değildir. İnce
yaydan gelen atma, bu kısmı bir miktar genliği yönünde hareket et-
tirerek enerjinin dolayısıyla dalga hareketinin bir kısmının kalın yaya
iletilmesini sağlar.
İnce yayda oluşturulan atmanın kalın yaydan yansıması ve iletil-
mesi Görsel 3.19’da gösterilmiştir.

Gelen atma
v
1
y
1
x
1
v
2
İletilen atma
y
x 2
3
x
y 2
3
v
3
Yansıyan atma
Görsel 3.19: Serbest uçtan yansıma

147