Page 17 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

DALGALAR

Dalgaların taşıdığı enerjiye göre sınıflandırılması Tablo 3.2’de ya- NELER ÖĞRENDİK?
pılmıştır.
TABLO 3.2 Ses, görünür ışık ve su dal-
Taşıdığı Enerji Çeşidine Göre Dalgalar galarının titreşim doğrultusuna
ve taşıdığı enerjiye göre hangi
Taşıdığı Enerjiye Göre Dalgalar dalga sınıfında yer aldığını gös-
teren bir tablo çiziniz.
Mekanik Dalgalar Elektromanyetik Dalgalar

• Yay • Radyo dalgaları
• Su • Mikrodalga
• Ses • Kızılötesi ışınlar
• Deprem • Görünür ışın
• Morötesi ışınlar
• X ışınları
• Gama ışınları

Dalgalar ile ilgili temel kavramlar bilinip sınıflandırıldığına göre
dalga çeşitlerinin detaylı incelenmesine geçilebilir. Bundan sonraki
kısımda mekanik dalgalar tanıtılacak, elektromanyetik dalgalar ise
12. sınıf fizik dersinde ele alınacaktır.

3.2. YAY DALGASI

3.2.1. Yaylarda Atma ve Periyodik Dalga
Yay dalgaları, mekanik dalgalar sınıfında yer alır. Yay dalgalarının
engellerden yansıması, farklı ortamlarda hareketi ve aynı yay üze-
rinde oluşturulan farklı dalgaların karşılaşması bu başlıkta incelene-
cektir. NELER ÖĞRENDİK?
Yatay düzlemde denge konumunda bulunan yeterince gergin bir Göl kıyısında duran Zeynep,
yayın uç kısmının önce yukarı daha sonra da aşağı yönlü hareket et- elindeki çakıl taşını suya atmak-
tirilerek denge konumuna geri getirildiğini düşünelim. Tanecikler ara- tadır. Ersan ise elini düzenli ola-
sındaki bağların etkisiyle bu hareket komşu taneciklere iletilir. Böyle- rak su yüzeyine vurup çekmek-
ce yayı oluşturan her bir tanecik sırasıyla önce yukarı sonra da aşağı tedir.
yönde hareket ederek yay üzerinde yayılan bir sarsıntı oluşturur. Bu Atma ve dalga kavramın-
sarsıntıya atma adı verilir. Yatay düzlemde denge konumunda bu- dan yola çıkarak
lunan yayın kısa süreli sağa sola veya ileri hareket ettirilerek denge
konumuna geri getirilmesiyle de farklı şekillerde atma oluşturulabilir. a) Zeynep ve Ersan’ın suda
Dalgaların farklı olaylar karşısında sergileyeceği tüm davranışları oluşturduğu sarsıntıya
atmalar da sergiler. Bu olayların rahat incelenebilmesi için deneyler- ne ad verilir?
de karmaşık yapıda olan periyodik dalgalar yerine daha sade yapıda b) Zeynep ve Ersan’ın oluş-
olan atmalar kullanılır. Yani atmalar dalgaların özelliklerini incelemek turduğu sarsıntının fark-
için oluşturulur. lılıkları nelerdir?
DENEY 3.3
Amaç
Atma ile periyodik dalgaları karşılaştırabilme
Araç Gereç
• 2 m uzunluğunda ince yay

143