Page 12 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

SIRA SİZDE ÖRNEK
Periyodik bir kaynak tarafın- Periyodik dalgalar üreten bir kaynak tarafından sürtünmesi
dan sürtünmelerin önemsiz oldu- önemsiz, esnek bir ortamda oluşturulmaya başlanan dalgaların
ğu bir yay üzerinde enine dalgalar 30. s’deki görünümü şekilde verilmiştir.
oluşturulmaktadır. Yay üzerindeki
bir K noktası, denge konumun-
dan aşağıya doğru geçtikten 5s
sonra ilk kez denge konumundan
yukarıya doğru geçmektedir.
Buna göre kaynağın frekan- Üretilen dalgalar henüz engele ulaşmadığına göre kay-
sı kaç Hz’dir? nağın periyodu ve frekansı nedir?

ÇÖZÜM

λ λ λ λ λ λ λ λ
2

0 – 30 s aralığında kaynak tarafından λ dalga boylu 7,5 dalga
oluşturulmuştur. Buna göre kaynağın periyodu basit bir orantı ile
SIRA SİZDE hesaplanır.

Sürtünmelerin önemsiz ol- 7,5 dalga 30 s oluşturuluyorsa
duğu bir yaya bağlı bir kaynak 2 1 dalga T s’de oluşur.
dakikada λ dalga boylu 20 dalga
üretiyor. T = 30/7,5 = 4 s
Buna göre kaynağın çalış- Frekans aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
ma periyodu kaç s’dir? f = 1 = 1 = 0,25 Hz
4
T

Dalgaların bir diğer ortak özellik de hızlarının oluşudur. (9. sınıf fi-
zik dersinden hızın birim zamandaki yer değiştirme olduğu bilinmek-
tedir.) Dalgaların bir periyotluk zaman diliminde bir dalga boyu kadar
yer değiştirdiği düşünüldüğünde aşağıdaki hız bağıntısına ulaşılır.

λ
v = = λ.f
T
v : Dalga hızı (m/s)
λ : Dalga boyu (m)
T : Periyot (s)
f : Frekans (Hz)

Dalga hızının büyüklüğü ortamın özelliklerine bağlıdır. Yay ve ip-
lerde ortamın özelliğini belirleyen unsur yayın veya ipin birim uzunlu-
ğunun kütlesi ile yay veya ipi geren kuvvetin büyüklüğüdür. Su dal-
galarında ortamın özelliğini belirleyen unsur suyun derinliğidir. Ses
dalgalarında ise ortamın özelliğini belirleyen unsur ortamın fiziksel
hâlidir. Ortamın özelliğinin dalgaların hızını nasıl etkilediği ilerleyen
konularda ayrıntılı şekilde işlenecektir.

138