Page 7 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

DALGALAR

Görsel 3.3’teki gibi yatayda sağa sola titreşen kaynak tarafın- MERAKLISINA
dan ip üzerinde oluşturulan dalga denge konumundaki B noktasına
ulaştığında B noktası önce sola, kısa bir süre sonra da sağa doğru
titreşim hareketi yapar.

Dalganın ilerleme yönü

B
Görsel 3.5: Einstein ve Infeld
Titreşim yönü Albert Einstein (Albırt Aynş-
tayn) ve Leopold Infeld’ın (Leo-
B
pold İnfelt) ortaklaşa yazdıkları
ve 1938 yılında Cambridge Uni-
versity Press (Kembriç Yünüver-
siti Pires) tarafından yayımlanan “
Fiziğin Evrimi” adlı kitapta “Dalga
nedir?” kısmı şöyle anlatılmıştır.
B
Titreşim yönü Washington’da (Vaşintın) baş-
layan küçük bir dedikodu çabu-
cak Newyork’a (Nivyork) ulaşır.
Görsel 3.3: Sağa sola titreşim hareketi Gerçi bu iki şehir arasında dedi-
kodunun yayılmasında tek bir ki-
Görsel 3.4’teki gibi kaynak tarafından yay üzerinde oluşturulan şinin rol almadığı görülür. Burada
iki farklı hareket vardır. Biri Was-
dalga denge konumundaki C noktasına ulaştığında C noktası önce hington’dan New York’a giden
geriye, kısa bir süre sonra da ileriye doğru titreşim hareketi yapar. söylenti, diğeri bu söylentileri ya-
yan kişilerdir.
Bir ekin tarlasından geçen
Dalganın ilerleme yönü rüzgâr, tarlanın bir ucundan diğer
C ucuna yayılan bir dalga oluştu-
rur. Burada yine küçük salınım
yapan ayrı bitkilerin hareketi ile
dalganın hareketini ayırt etmeli-
yiz. Ortamı oluşturan parçacıklar
yalnız küçük titreşimler yaparken
C
bütün hareket hâlinde ilerleyen
bir dalgadır. Burada gerçekten
Titreşim yönü yeni olan şey, maddesel olmayan
bazı şeylerin hareket ettiğinin yani
madde içinde yayılanın enerji ol-
duğunun ilk kez düşünülmesidir.
(Serway fizik kitabından alıntıdır.)
C

Titreşim yönü

Görsel 3.4: İleri geri titreşim hareketi

Kaynaklar sabit hızla düzenli şekilde çalıştığı sürece A, B ve C nok-
taları ilerlemeyip sadece titreşim hareketi yapar. Görsel 3.2 ve 3.3’teki BİLGİ
gibi dalga üzerindeki noktaların titreşim doğrultusu, dalganın ilerleme
doğrultusuna dik olan dalgalara enine dalga, Görsel 3.4’teki gibi dal- Sabit hızla çalışan kaynaklar bir-
ga üzerindeki noktaların titreşim doğrultusu, dalganın ilerleme doğrul- birine benzeyen dalgalar üretir. Bu
tusuna paralel olan dalgalara da boyuna dalga adı verilir. tip dalgalara periyodik dalgalar, bu
Dalga üzerindeki noktalar dalganın ilerleme doğrultusuna tip dalgaları üreten kaynaklara da
hem dik hem de paralel doğrultuda titreşim hareketi yapıyorsa periyodik dalga kaynakları adı verilir.
bu tür dalgalara da hem enine hem de boyuna dalga adı verilir.

133