Page 18 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

DEĞERLENDİRME SONUÇLARI Yönerge
1. Yayı arkadaşınızla birlikte
uçlarından tutup gererek
yayın üzerinde enine pe-
riyodik dalgalar oluşturu-
nuz. Oluşan dalgayı göz-
lemleyiniz.
2. Görseldeki gibi denge ko-
numundaki yayı yukarı çe-
kerek aniden bırakınız ve oluşan atmayı gözlemleyiniz.

Değerlendirme
1. Atmalar ve periyodik dalgalar nasıl oluşturulur?

Periyodik dalgalar için anlatılan hız-ortam ve genlik-kaynak ilişki-
sinin aynısı atma için de geçerlidir. Atmalarda periyodik dalgalardan
farklı olarak dalga boyu kavramı yerine genişlik kavramı kullanılır.

v -v

x x x
1 2 3
-v

Görsel 3.14: Atmanın genişliği
Atmanın genişliği, Görsel 3.14’te gösterildiği gibi atmanın başlan-
gıç ve bitiş noktaları arasındaki uzunluktur ve x sembolü ile gösterilir.
Periyodik dalgalar için anlatılan hız-dalga boyu veya frekans-dalga
boyu arasındaki ilişkinin benzeri, atmalarda hız-genişlik ve frekans-ge-
nişlik için de geçerlidir.
• Farklı ortamlarda eşit frekanslı kaynaklar tarafından oluşturulan
atmalardan hızlı olanın genişliği daha büyüktür. Çünkü eşit fre-
kanslı atmalar için hız ile genişlik doğru orantılıdır.
• Aynı ortamlarda oluşturulan atmalardan frekansı büyük olanın ge-
nişliği küçük olur. Çünkü hızın sabit olduğu durumlarda frekans ile
genişlik ters orantılıdır.
Yayın gerginliği ve birim uzunluğunun kütlesi oluşan atmanın hızını
etkiler. Görsel 3.15’te F ve F büyüklüğündeki kuvvetlerle çekilen,
1
2
sürtünmesi önemsiz özdeş yaylarda v ve v hızıyla ilerleyen iki atma
2
1
görülmektedir. F kuvvetiyle çekilen gergin bir yaydaki atma, F kuvve-
2
1
tiyle çekilen daha gevşek bir yaydaki atmadan daha hızlı ilerler (v >v ).
BİLGİ 1 2
Yayın gerginliği ile atmanın hızı v 1
arasındaki ilişkiye dair simülasyo-
na aşağıdaki karekoddan ulaşabi- F
lirsiniz. 1
v
2

F > F
F 1 2
2
v > v
1 2
Görsel 3.15: Kuvvet ve hız ilişkisi

144