Page 95 - Fen Lisesi Fizik 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE KUVVET VE HAREKET

a) Kaldıraçlar
Bir destek ve destek noktası etrafından serbestçe dönebilen L
çubuk ile elde edilen bir basit makine türüdür. Kaldıraçlar destek,
yük ve kuvvetin konumuna göre üçe ayrılır: O b
F
a
K
1. Desteğin yük ve kuvvet arasında olduğu kaldıraçlar: Günlük
hayatta sıkça kullanılan pense, makas ve eşit kollu terazi desteğin P
yük ile kuvvet arasında olduğu kaldıraçlardandır.
Şekil 1.117: Desteği yük ile kuvvet
K ucunda P yükü bulunan, Şekil 1.117’de verilen KL çubuğunun O arasında olan kaldıraç
noktasındaki destek ve L ucuna uygulanan F kuvveti ile desteğin
yük ve kuvvet arasında olduğu bir kaldıraç elde etmek mümkündür.

K noktasındaki yükün, destek noktası O’ya olan a uzaklığına yük kolu denir. Yükü dengede tutmak için
çubuğun L noktasına uygulanan F kuvvetinin O noktasına olan b uzaklığına ise kuvvet kolu denir.

Kaldıraçlarda denge durumu için O noktasına göre tork alınarak yük ve kuvvet arasında

Fb =$ P a $ eşitliği elde edilir.

Bu eşitliğe göre kaldıraçtaki kuvvet kazancı için

P b
^ KK =$ h = eşitliği elde edilir.
F a
Şekil 1.118’de verilen desteğin ortada olduğu kaldıraç Şekil 1.119’da verildiği gibi denge durumuma getiril-
diğinde F kuvvetinin uygulandığı L noktası düşeyde -y yönünde X yolunu alırken P yükünün bulunduğu
F
K noktası düşeyde +y yönünde X yolunu alması gerekir. Kuvvet kazancı yoldan kayıba eşit olacağından
P
kuvvet kazancı eşitliği genişletilerek
P b
^ KK =$ h ^ YK =$ h = = x F sonucu elde edilir.
F a x P

L
x
O b F O L
K
x F a b
P
a
K
P
P
F
Şekil 1.118: Desteği ortada olan Şekil 1.119: Dengede olan
kaldıraç kaldıraç

Bu sonuca göre desteğin ortada olduğu kaldıraçlarda
b
• 2 1 ise kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
a
b
• = 1 ise kuvvetten kazanç, yoldan kayıp yoktur.
a
b
• 1 1 ise kuvvetten kayıp yoldan kazanç vardır.
a

173