Page 69 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

İletken tel çerçeveden XT ve YZ boyunca geçen akımlar manyetik alanla aynı doğrultuda olduklarından
manyetik alanla kuvvet etkileşimi göstermez. İletken tel çerçevenin XY ve ZT uzunluğu boyunca etkiyen
kuvvetler zıt yönlü olmalarına karşın tork etkileri aynı yönlüdür.

İletken telin XY uzunluğuna etkiyen F 1 kuvvetinin torku x ,ZT uzunluğuna etkiyen F 2 kuvvetinin torku x
1 2
olduğunda, dikdörtgen çerçeveye uygulanan bileşke torkun büyüklüğü

xx + x = F $ d + F $ d
=
1 2 1 2 2 2
xx + x = B $$ $,I d + B $ $$,I d
=
1 2 2 2
xx + x = B $$ ,I ^ d $ h
=
1 2
xx + x = B $$I A
=
1 2
x = B $$I A bağıntısı ile hesaplanır.

Buna göre iletken dikdörtgen çerçeveye etkiyen manyetik kuvvetin torku; manyetik alan şiddeti, akım
şiddeti ve dikdörtgen çerçevenin alanı ile doğru orantılı olduğu görülür.

Bağıntıda kullanılan büyüklüklerin SI sistemindeki sembol, birim ve birim sembolü Tablo 2.10’da verilmiş-
tir.
Tablo 2.10: Birim Tablosu

Fiziksel Büyüklük Sembol Birimi Birimin Sembolü

tork x newton∙metre N∙m
manyetik alan B tesla T

akım I amper A

2
tel çerçevenin yüzey alanı A metrekare m

2
Örnek: Düzgün B manyetik alanı içinde bulunan iletken tel çerçevenin alanı 0,6 m olup dönme ekse-
ni etrafında dönebilmektedir.
B = 5 T

I = 0,2 A

37°
Dönme ekseni
o
Çerçeve telinden 0,2 A akım geçtiğinde çerçeveye etkiyen tork kaç N∙m olur? (cos 37 = 0,8)

Çözüm: Tel çerçevenin yatay zemin ile yaptığı açının çerçevenin dönmesinde etkisi yoktur. Buna göre
x = B $$I A

= 50,2 0,6 =$ $ 0,6 Nm olarak bulunur.$

277