Page 71 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

2.4.5. Yüklü Parçacıkların Manyetik Alan İçindeki Hareketi

Manyetik alan içinde bulunan ve üzerinden elektrik akımı geçen iletken tele kuvvet etki etmesi, iletkendeki
akımı oluşturan hareketli serbest yüklerin manyetik alanla etkileşiminden kaynaklanır. Şekil 2.55 incelen-
diğinde akım geçen iletken tele manyetik alan tarafından etki eden kuvvetle birlikte yüklerin hareket yönü
ve buna karşılık oluşan elektrik akımının yönü gösterilmiştir.

X B Elektrik akı- X B F Elektrik akımı- B F Elektrik akı- Elektrik akımı-
mının yönü nın yönü mının yönü nın yönü
e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e

Negatif yüklerin Negatif yüklerin Negatif yüklerin Negatif yüklerin
hareket yönü hareket yönü
F hareket yönü F hareket yönü
(a) (b) (c) (ç)
Şekil 2.55: Manyetik kuvvet ile hareket eden serbest yük ve akım yönü

Yüklü parçacık manyetik alana dik olarak girdiğinde manyetik alan yüklü parçacığı dairesel yörüngede
o
sabit süratle hareket etmeye zorlar. Parçacık manyetik alana 90 den farklı bir açıyla girdiğinde, parçacığın
manyetik alana hem dik hem de paralel hız vektörü olacağından manyetik alan içindeki yörüngesi helis
şeklinde olur. Yüklü cisme manyetik alanda etkiyen kuvvetin yönü parçacığın yüküne bağlı olarak sağ el
kuralı ile bulunur.

Şekil 2.56’daki gibi bir +q yükü manyetik alana dik olarak girdiğinde yüke etkiyen manyetik kuvvetin yönü,

sağ elin baş parmağı +q yükünün hız vektörünü, dört parmak manyetik alanın yönünü, gösterecek şekilde
tutulduğunda avuç içi +q yüküne etkiyen manyetik kuvvetin yönünü gösterir.

B
+q
V
m +q

F

Şekil 2.56: Manyetik alana giren +q yükü
Şekil 2.57’deki gibi bir −q yükü manyetik alana dik olarak girdiğinde yüke etkiyen manyetik kuvvetin yönü,

sağ elin baş parmağı −q yükünün hız vektörünü, dört parmak manyetik alanın yönünü, gösterecek şekilde
tutulduğunda avuç içinin tersi yön −q yüküne etkiyen manyetik kuvvetin yönünü gösterir.
B

F

−q
V
m −q

Şekil 2.57: Manyetik alana giren ―q yükü

279