Page 29 - Fen Lisesi Fizik 12 | 1. Ünite

2.

1.2. DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ 1.2. DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ BÖLÜM

UYGULAMA 2

Günlük hayattan öteleme, dönme ve her ikisini aynı anda yapan sistemelere örnekler
bularak sınıfta paylaşınız.

Görsel 1.2.2’de dönen bir cismin hareketi görül-
mektedir. Merkez noktasının dönme hızı sıfırdır. Ci-
sim üzerindeki noktaların dönme hızı yarıçapa bağlı
olarak değişir. Bir nokta merkezden ne kadar uzaksa
dönme hızı o kadar büyük olur.

Görsel 1.2.2: Dönen cisim

Görsel 1.2.3’te bisiklete binen kişi öteleme hareke-
ti yaparken bisiklet tekerlekleri hem öteleme hem
dönme hareketi yapar. Bisiklet tekerleği üzerindeki
herhangi bir noktanın hızı, öteleme hızı ile dönme
hızının bileşkesinden bulunur. Kütle merkezi sadece
öteleme hareketi yapar. Kütle merkezi dışındaki tüm
noktaların hem dönme hem öteleme hızları vardır.
45

Görsel 1.2.3: Öteleme ve dönme hareketi yapan
bisiklet tekerlekleri
SORU 1 ÇÖZÜM

B v
Merkezi O noktası olan 2r yarıçaplı bir küre kayma- Ö
dan dönerek ilerlemektedir. Küre üzerindeki A nok- 2r v d
tası kürenin merkezinden r, B noktası 2r uzaklıktadır.
r v Ö
B O A
v d
2r Yatay zemin

o r A A noktasının dönme hızının büyüklüğü v alınırsa yarıça-
pa göre B noktasının dönme hızının büyüklüğü 2v olur.
Öteleme hızı B noktasının dönme hızına eşit olacaktır.
Yatay zemin
Bu durumda öteleme hız büyüklüğü 2v olur.
2
v A =
2
2
2
v A = v ö + 2 2 v d 2 v A 2 2 2 v A 2 2 v ö + h + 2 v 2 2 2 2 v A =^ 2v + v 2
2 v+
2
2
2 v ö +
v A = 2v=^ 2v=^
2 h
2
2
v A =
2
v d v+ v+
2
2 v d 2
2
h
Yatay zeminde sabit hızla dönerek ilerleyen küre v A = v ö + v d 2 v B = 2vh h
v A =^ 2v=^
v A
v ö + v d
2 v
5
2 v A =
v ö +
v A =^5 v=
v A = v ö +
2
v ö +
2
v A =
v d
v B = v ö +
v A = =
h
5
5 v v
v B =
5 v v d
üzerindeki A ve B noktalarının yere göre anlık hız v d 2 v A 2v + v v B = v ö + v d v B = v ö + v d
v d
v A
büyüklükleri oranı nedir? v A = 5 v v B = 2v2v= v ö + + + v v B = 2v2v+
v B =
2v2v+
v B = 2v2v=
v B
2v2v+ d
v B
4v
v B =
v B = 2v2v+ v B = 4v v B = 4v
4v
v B = 4v=
v B
5
bulunur.
v B = 4v v A = = 4 5 bulunur = 5 bulunur
5 5
bulunur
v A
v A
v A
bulunur
= 4
v A
v B
5 v B = 4 4 bulunur 4
v B
v B v B
v A
= bulunur
v B 4