Page 30 - Fen Lisesi Fizik 12 | 1. Ünite

1.

ÜNİTE 1.2. DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ
1.2. DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ

1.2.2. EYLEMSİZLİK MOMENTİ

BİLGİ
Bir cismin hareketinde meydana gelen bir değişik-
liğe karşı gösterdiği direnme eğilimine eylemsizlik Eylemsizlik kelimesi (inertiea)
denir. Diğer bir deyişle eylemsizlik, cisimlerin ilk ha- Latincede ‘’tembel” anlamına gelir.
reket durumlarını devam ettirme eğilimleridir. Değişime direnç gösterme eğilimi
insanları tembelliğe iter. Eylemsiz-
Belirlenen bir eksen etrafında dönmekte olan cis- lik günlük konuşma dilinde atalet
min açısal hızında meydana gelen değişikliğe karşı olarak kullanılır, harekete geçeme-
gösterdiği direnme eğilimine eylemsizlik momenti me olarak da ifade edilir.
denir. Skaler bir büyüklük olan eylemsizlik momenti Dünya’da cisimlerin harekete
I ile gösterilir SI'da birimi kg.m dir. geçmesini engelleyen yani eylemini
2
ortadan kaldıran gözle görülmeyen
Eylemsizlik momenti; parçacıkların kütlesine, par- kuvvetler vardır. Bunlar kütle çekim
çacıkların dönme eksenine olan uzaklığına ve cis- kuvveti, elektromanyetik kuvvet ve
min şekline bağlıdır. m kütleli noktasal bir cisim, r sürtünme kuvvetidir.
uzaklıktaki bir eksen etrafında dolanırken bu cismin
eylemsizlik momenti m.r olarak ifade edilir. Eğer
2
cisim, çok sayıda parçacıktan oluşmuşsa her bir
parçacığa ait m.r değerleri toplanarak eylemsizlik
2
momenti

I=Σ m.r 2 şeklinde ifade edilir.
46

Eylemsizlik Momentinin Günlük Hayattaki
Kullanımı
Eylemsizlik momenti, birçok meslek grubunda
özellikle analiz ve tasarımlarda gerekli olduğundan
mühendislikte önemli bir konudur. Binalarda daya-
nıklılığın belirlenebilmesi için kolonların ve kirişlerin
kesit alanının eylemsizlik momentinin hesaplanma- Görsel 1.2.4: Dönen topaç
sı gerekir.

Bir çubuğu merkezinden tutup döndürmek çubuğu
ucundan tutarak döndürmeye göre daha kolaydır.
Bunun nedeni çubuk ortasından tutulup döndürül-
düğünde eylemsizlik momentinin ucundan döndü-
rülmesine göre daha küçük olmasıdır.

Görsel 1.2.4’te döndürülen topacın dönmeye bir
müddet daha devam etmesi, eylemsizliğe örnek
olarak gösterilebilir.

Görsel 1.2.5'teki gibi ip cambazları, eylemsizlik mo-
mentini artırıp dengede kalabilmek için ip üzerinde
yürürken uzun bir çubuk taşırlar.
Görsel 1.2.5: İp cambazlarının kullandığı çubuk