Page 8 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

Kapalı kaplardaki gaz basıncı manometre ile ölçülür. Kapalı (Gör-
sel 2.11) ve açık uçlu (Görsel 2.12) olmak üzere iki çeşit manometre
vardır.
Manometre, bir ucu gaz kabına bağlanmış U şeklindeki bir borudan
oluşur. Borunun diğer ucu atmosfere açık veya kapatılmış olabilir. Açık
uçlu manometre için sistemdeki basınç, U borusunun her iki kolundaki
sıvı seviyeleri aynı olduğunda atmosfer basıncına eşittir. Açık mano-
metrenin sistem tarafındaki cıva seviyesi atmosfer tarafındaki cıva sevi-
yesinin daha üzerinde ise sistemin basıncı atmosfer basıncından daha
düşük, altında ise daha yüksektir. Kapalı uçlu manometrede bir taraf
kapalı bir balona (sistem) bağlıdır, diğer taraf ise vakumdur. İki sütunun
yükseklikleri arasındaki farklılık sistemin basıncıyla doğru orantılıdır.

Görsel 2.11: Kapalı uçlu manometreler

2.1.2. Gaz Yasaları

Gazların; özelliklerini, basınç, hacim, miktar ve sıcaklıkla ilişkilerini
açıklayan yasalar “gaz yasaları” olarak bilinir. Gazların özellikleri ile ilgili
ilk güvenilir ölçümler Robert Boyle (Rabırt Boyl) tarafından 1662 yılın-
da, hacim üzerine basıncın etkisini incelenmesiyle yapılmıştır. Yaklaşık
Görsel 2.12: Açık uçlu manometreler yüz elli yıl sonra yeni bir eğlence olan sıcak havalı balon uçurma, iki
Fransız bilim insanı olan Jacques Charles (Jak Şarl) ve Joseph Louis
Gay Lussac’ı (Jozef Luvi Gey Lüsak) gaz yasalarını formülleştirmeleri
konusunda cesaretlendirmiştir. Gay Lussac ve Charles, bir gazın sıcak-
lığının, o gazın basıncını, hacmini ve yoğunluğunu nasıl etkilediğini ölç-
müşlerdir. İtalyan bilim insanı Amedeo Avogadro (Amedeo Avogadro),
hacim ile gaz moleküllerinin miktarı arasında ilişki kurarak atom gerçeği
ile ilgili çalışmalara katkıda bulunmuştur.

a) Gazların Özelliklerine İlişkin Yasalar (Boyle, Charles, Gay
Lussac ve Avogadro)

Boyle Yasası
Sabit mol sayısı ve sıcaklıktaki bir gazın hacmi azaltılırsa birim hac-
me düşen tanecik sayısı artacağından basınç da artacaktır. Gazın hac-
mi arttırıldığında ise basıncı azalır.

100 KİMYA 11. SINIF