Page 5 - Fen Lisesi Kimya 11 | 3. Ünite

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

HF – H O, NH – H O, C H OH – H O vb. molekülleri arasında etkin Bilgi Kutusu
2 3 2 2 5 2
etkileşim türü hidrojen bağlarıdır (Görsel 3.3).
Etil alkol ve su karıştırıldığın-
da aralarında hidrojen bağı
Hidrojen bağı oluşur. Bu nedenle etil alkol
suda çok iyi çözünür.
H H H

H O H N H C C O H

H H H H
H O
H

Hidrojen bağı

Görsel 3.3: NH – H O, C H OH – H O molekülleri arasındaki hidrojen bağları
3 2 2 5 2 Bilgi Kutusu
CH , C H , C H , C H gibi
4 2 6 3 8 6 6
sadece karbon ve hidrojen
Aralarında hidrojen bağı oluşan bileşikler birbiri içinde iyi çözünür. elementlerinden oluşan bile-
Çözünme sürecinde taneciklerin etkileşim güçleri birbirine yakınsa olu- şikler apolardır.
şan çözeltilere ideal çözelti denir. Çözücü ve çözünen taneciklerin et-
kileşim güçleri farklı ise bu tür çözeltilere ideal olmayan çözelti denir.
Apolar moleküllerde ve soy gaz atomları arasında katı ve sıvı fazda
sadece indüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol etkileşimleri (London kuv-
vetleri) oluşur. H , Cl , F , I , CH , CO , CCl , C H , C H , He, Ne, Ar
2 2 2 2 4 2 4 4 10 6 6
vb. apolar molekül ve atomlardır. I (k) ile CCl (s) karıştırılınca aralarında
2 4
indüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol etkileşimleri kurulur ve bu sebeple
iyot katısı karbon tetraklorür sıvısında iyi çözünür. Apolar maddelerin
birbiri içinde çözünmesi ile oluşan çözeltilerde etkileşimler aynı oldu-
ğu için bu etkileşimlerin güçleri de birbirine yakındır. Bu şekilde oluşan
çözeltiler ideal çözeltidir. Örneğin H – CCl , C H – CCl ve CO – CCl
2 4 6 6 4 2 4
apolar molekülleri arasında indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkile-
şimleri ile çözünme olayı gerçekleşir.
Polar bir molekülle apolar bir molekül veya atom arasında oluşan et-
kileşimler, dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleridir. Apolar bir molekülün
polar bir molekülde az da olsa çözünmesinin nedeni dipol-indüklenmiş
dipol etkileşimleridir. Dipol ve indüklenmiş dipollerin etkileşim güçleri
birbirinden farklı olduğu için oluşan çözeltiler ideal bir çözelti örneği de-
ğildir. Örneğin apolar bir molekül olan O polar bir molekül olan H O’un
2 2
içinde dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşturarak az bir şekilde çö-
zünür. Bu az miktarda çözünmüş oksijen gazı suda yaşayan canlıların
yaşam kaynağıdır (Görsel 3.4).
I (k), CCl (s) ve C H (s) apolar molekülleri ile su arasında (I – H O,
2 4 6 6 2 2
CCl – H O, C H – H O) dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşur. Bu Görsel 3.4: Suda çözünmüş
4 2 6 6 2 oksijen ile solunum yapan balık
etkileşimlerin kuvveti düşük olduğundan I (k), CCl (s) ve C H (s) apolar
2 4 6 6
molekülleri polar molekül olan suda çok az çözünür. Benzer benzeri
çözer ilkesine göre apolar maddelerin polar maddelerde çözünmediği
kabul edilir.

169
KİMYA 11. SINIF