Page 8 - Fen Lisesi Kimya 11 | 3. Ünite

2. BÖLÜM DERİŞİM BİRİMLERİ

■ Çözeltilerde çözünen madde miktarı nasıl tarif edilir?
■ Çözünen madde miktarını bulmak için hangi ifadeler kullanılır?
■ Çözeltilerde neden farklı derişim birimleri kullanılır?
■ Çözelti derişim birimleri günlük yaşamın hangi alanlarında bulunur?

3.2.1. Çözünen Madde Miktarı ile Farklı Derişim Birim-
lerinin İlişkisi

Belli bir miktar çözelti veya çözücüde çözünmüş olan madde mik-
tarına derişim (konsantrasyon) denir. Laboratuvar çalışmalarında
çözeltiler için hangi derişim biriminin seçileceği yapılacak çalışmanın
amacına bağlıdır. Farklı çözeltiler hazırlanırken çözücü ve çözünenin
türü, çözelti derişiminin sıcaklıkla değişmesi gibi faktörler dikkate alına-
rak farklı derişim birimleri kullanılabilir. Çözeltilerde çözünen miktarını
ifade eden ve yaygın kullanılan derişim türleri kütlece yüzde derişim,
hacimce yüzde derişim, mol kesri, ppm, molarite ve molalitedir.
Kütlece yüzde derişim, endüstride ve laboratuvarda sıvı-katı çözel-
tilerin hazırlanmasında kullanılır. Sıvı hacimleri kolaylıkla ölçülemedi-
ğinden bazı çözeltiler hacim yüzdesi temel alınarak hazırlanır. Özellikle
gaz çözeltilerde; bileşenlerden birinin mol sayısının çözeltiyi oluşturan
bileşenlerin mol sayısına oranı olan mol kesri kullanılır. Çözücü veya
çözeltilerde çok az miktarda çözünen madde içeren çözeltilerin derişimi
ppm olarak ifade edilir. Molalite 1 kg çözücüde çözünen maddenin mol
sayısı, molarite ise 1 L çözeltide çözünen maddenin mol sayısıdır. Çö-
zeltilerde sıcaklık artınca molalite değeri değişmezken molarite değeri
değişir. Bu nedenle en yaygın kullanılan molaritenin yerine bazı durum-
larda sıcaklıktan bağımsız olan molalite tercih edilir.

1. Kütlece Yüzde Derişim
100 g çözeltide çözünmüş maddenin gram cinsinden miktarına
kütlece yüzde derişim denir.
Kütlece yüzde derişim (%C)

çözünenin kütlesi
kütlece yüzde derişim = .100
çözeltinin kütlesi
m
çözünen
%C = .100 bağıntısı ile hesaplanır.
m
çözelti
Örneğin 25 g tuz 100 g suda çözündüğünde oluşan çözeltinin kütlesi
125 g olur. Bu çözeltinin kütlece yüzde derişimi

25
%C = .100 = 20 olduğundan çözeltinin kütlece yüzde derişimi
125
C = %20 olur.

172 KİMYA 11. SINIF