Page 18 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite

Temizlik
İnsanlar tarafından temiz ve sağlıklı bir yaşam ortamı oluşturmak için
çeşitli temizlik maddeleri kullanılmıştır. Temizlik malzemelerinin kullanıl-
ması simya döneminden başlayıp günümüze kadar gelmektedir. Simya-
cılar döneminde üretilen temizlik malzemeleri (sabun, kil, kül) doğal ve
çevre dostu iken günümüzde kullanılan temizlik maddeleri sentetik kim-
yasal maddelerdir. Sağlıklı bir yaşam sürdürülmesi için kişisel temizliğe
ve yaşanan çevrenin temizliğine dikkat edilmelidir.
Temizlik maddeleri dikkatli kullanılmalı ve bu maddeler birbiriyle karış-
tırılmamalıdır. Sabun ve deterjan en çok kullanılan temizlik maddeleridir.
Sabun: Bitkisel ve hayvansal yağların NaOH (kostik) ve KOH (potas kos-
tik) ile tepkimelerinden oluşan maddelerdir (Resim 1.32).
Katı sabun (beyaz sabun): C H COONa (sodyum stearat)
17 35
Resim 1.32: Sabun
Arap sabunu: C H COOK (potasyum stearat)
17 35
Deterjan: Petrolden elde edilir. Deterjanlar (Resim 1.33) yüzey aktif özel-
likleri sayesinde sabunlara göre daha iyi temizleyicidir. Sabunların etki-
si soğuk suda azalırken deterjanlar soğuk suda da etkili olur. Deterjan
atıkları suya ve toprağa ciddi zarar verir. Bunların dışında çamaşır suyu,
tuz ruhu, çamaşır sodası, benzen, amonyak ve aseton gibi maddeler de
temizlik amaçlı kullanılır.

Adli Kimya
Resim 1.33: Deterjan
Televizyon programlarında yer alan dizi ve filmlerin etkisiyle insanla-
rın adli kimyaya ilgisi artmıştır. Adli kimya, suçluları ortaya çıkarmada bir
suç ile ilgili iz bırakan bulguları inceler. Esas olarak kimyadan, yardım-
cı olarak da biyoloji, jeoloji, fizik gibi bilimlerden yararlanır. Laboratuvar
analizleri ve incelemeleriyle bulguların suç ile ilgisini belirleyen ve suçun
aydınlatılmasına somut katkısı olan bir bilim dalıdır.
Adli kimyacıların bulguları yargıya önemli katkılar sağlamaktadır. Ör-
neğin sporcuların doping olarak kullandıkları vücut için zararlı ve yasak-
lı maddelerin tespiti adli kimyanın görevidir. Adli vakaları aydınlatmada,
olay yeri incelemelerinde (Resim 1.34) ve parmak izi tespitinde adli kim-
yadan yararlanılır.
Resim 1.34: Olay yeri inceleme
Enerji
21. yüzyılda dünya nüfusu artışını hızla sürdürmektedir. Sanayi, ta-
rım, endüstri gibi alanlardaki hızlı teknolojik gelişmeler insanlığın ener-
ji ihtiyacını arttırmıştır. Bu enerji ihtiyacını karşılamak için fosil yakıtlar
(kömür ve petrol) (Resim 1.35) kullanılmaktadır. Ancak kullanılan fosil
yakıt kaynakları sınırlıdır. Fosil yakıtların çevre için olumsuz etkileri çok
fazladır. Bu yüzden ülkeler enerji ihtiyaçlarını giderebilmek için alternatif
ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneldiler.
Hidroelektrik enerjisi (Resim 1.36), rüzgâr enerjisi, dalga enerjisi, jeo-
Resim 1.35: Petrolden elde edilen termal enerji, güneş enerjisi, biyoenerji bu enerji türlerindendir. Bu ener-
yakıt
jileri elde etmek için yapılan çalışmalar uzmanlık alanı gerektiren kimya,
fizik, biyoloji gibi pozitif bilimleri iyi bilen bilim insanları tarafından gerçek-
leştirilmektedir.
Bitkilerden elde edilen biyoenerji (biyokütle) en dikkat çekici enerji
kaynaklarından birisidir. Biyoyakıt üretiminde mısır, buğday, arpa gibi ta-
rım ürünleri kullanılır. Bu bitkilerden kimyasal yöntemlerle önce nişasta
elde edilir.
Nişasta enzimlerle glikoza dönüştürülür. Glikoz da uygun ortamlarda
bakterilerin etkisiyle etanole dönüşür. Etanol araçlarda yakıt olarak kul-
lanılıp enerjiye dönüşür. Etanol fosil yakıtlardan daha az karbon dioksiti
Resim 1.36: Hidroelektrik santrali
(sera gazı) atmosfere salar.
(HES)

30 31