Page 4 - Fen Lisesi Kimya 9 | 2. Ünite

Şekil 2.3: Rutherford alfa tanecikleri saçılma deneyi

BİLGİ KUTUSU E. Rutherford geliştirdiği atom modeliyle (Şekil 2.3) Thomson’un
artı ve eksi yüklerin homojen dağılma ilkesini çürütmüştür. Bununla
Alfa tanecikleri artı yüklü birlikte Rutherford atom modeli, önemli bir sorunu çözümsüz bırak-
taneciklerdir. Alfa tanecikle- mıştır. Rutherford’un zamanında, en basit atom olan hidrojenin bir
rindeki sapmaların nedeni tane proton; helyum atomunun ise iki proton içerdiği biliniyordu. Bu
altın levha üzerindeki pozi-
nedenle helyum atomunun kütlesinin hidrojen atomunun kütlesine
tif yüklü protonlara çarpma-
oranı 2/1 olmalıydı (Elektronlar protonlardan çok daha hafif olduğun-
sıdır. Bu sapmaların çok az
dan elektron kütleleri ihmal edilebilir). Oysa gerçekte bu oran 4/1 idi.
olması altındaki protonların
çok küçük bir hacimde yo- Rutherford ve diğer araştırmacılar, atom çekirdeğinde diğer bir atom
ğunlaştığını göstermektedir. altı taneciğin bulunması gerektiğini düşündüler. Rutherford bu tane-
Alfa ışınlarının çoğunun ciklerin yüksüz olması gerektiğini tahmin etti. Bunun kanıtı 1932’de
yolunu değiştirmeden lev-
İngiliz fizikçi James Chadwick (Ceyms Çedvik) tarafından keşfedildi.
hayı geçmesinin nedeni,
Chadwick ince bir berilyum levhayı alfa (α) tanecikleriyle bombar-
atomun büyük bir kısmının
dıman ettiğinde, berilyum metalinin gama ışınlarına benzeyen çok
boşluklu yapıda olmasıdır.
Elektronlar eksi yüklü ve yüksek enerjili ışınlar yaydığını görmüştür. Daha sonraki deneyler
çok küçük kütleli tanecikler ile bu ışınların protonun kütlesinden biraz daha büyük kütleye sahip
olduğundan alfa tanecikle- elektrik yükü taşımayan nötr taneciklerden oluştuğu gösterildi. Cha-
rini saptıramaz.
dwick bu taneciklere nötron adını verdi.
Rutherford atom modeli alfa tanecikleri saçılma deneyinin sonuç-
larıdır. Fakat atomlardaki elektronların hareketini ve atomların yaydığı
ışınların spektrumlarını açıklamada yetersiz kalmıştır.

b) Atomların Absorbsiyon/Emisyon Spektrumu
Bohr Atom modelinin anlaşılması için maddelerin ışık ile etkileşimleri
sonucu oluşan absorbsiyon ve emisyon spektrumlarının bilinmesi gere-
kir. Maddeyi oluşturan tanecikler hakkındaki önemli bilgiler, ışığın madde
ile etkileşmesinin incelenmesinden edinilmiştir. Bu bakımdan ışık hakkın-
daki bilgilerin anımsanmasında yarar vardır. Işığın yapısı hakkında elekt-
romanyetik dalga ve foton olmak üzere geçerli iki model vardır. Güncel
foton modelinden önce onunla yakın ilişkisi olan elektromanyetik dalga
modeliyle ışınları tanıyalım (Şekil 2.4).
Dalga Terimleri

Şekil 2.4: Bir dalganın, dalga boyu (λ) ve genliği (A)

62 63