Page 104 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

Düzgün geometrik şekle sahip olan cisimlerde kütle merkezi, cismin geometrik merkezidir. Eğer cisim düzgün
geometrik şekle sahip değilse cismin kütle merkezi hesaplanarak bulunur.

G G
a) İp ile asılan cisim b) Destek üzerinde duran cisim

Şekil 1.78: Düzgün, türdeş bir çubuğun asıldığında ya da destek üzerine yerleştirildiğindeki denge durumu
Düzgün, türdeş bir çubuğun kütle merkezi tam orta noktasındadır. Eğer bu çubuk, kütle merkezinden asılırsa
ya da bir destek üzerine yerleştirilirse dengede kalır (Şekil 1.78).

Kütle merkezi O noktası olan ve esnemeyen ip ile asılan düz-
gün, türdeş levha şeklindeki cisim, hangi noktasından asılırsa
asılsın ip doğrultusu cismin kütle merkezinden geçecek şekil-
T
de dengede kalır (Şekil 1.79). Çünkü cismin kütle merkezinden
geçen düşey doğrunun sağ tarafındaki bütün parçacıklara ait
O torkların toplamı, sol tarafındakilerle eşit büyüklüktedir ve
O
bu torklar, birbirleriyle zıt yönlüdür. Bu nedenle toplam tork
sıfır olur ve cisim dönmez. Cismin asılı olduğu ipteki gerilme
G kuvveti de cismin ağırlığına eşit büyüklükte ve zıt yönlü oldu-
ğundan cisim üzerindeki net kuvvet sıfır olur. Denge koşulları
Şekil 1.79: Asılı hâldeki düzgün ve türdeş bir levhanın
denge durumu sağlandığı için cisim dengede kalır.

Türdeş olmayan ve kütle merkezi O noktası
olan bir cisim esnemeyen iple hangi nokta-
sından asılırsa asılsın ipin doğrultusu küt- O O
le merkezinden geçmek zorundadır O
(Şekil 1.80).

Şekil 1.80: Asılı hâldeki türdeş olmayan levhanın denge durumu
Yatay düzlemdeki bir cismin ağırlığı bulunduğu yüzeye her zaman diktir. Eğer cismin ağırlığının doğrultusu
cismin tabanının dış sınırı içinde kalırsa cisim bulunduğu zemin üzerinde dengede kalır. Cismin ağırlığı G ile
zeminin tepki kuvveti N nün O noktasına göre torkları birbirine eşit ve zıt yönlü olduğu için cisim dengededir
(Şekil 1.81.a,b). Cismin ağırlığının doğrultusu, cismin tabanından geçmezse cismin ağırlığının ve zeminin tepki
kuvvetinin torkları birbirine eşit olmaz; bu nedenle cisim dengede kalamaz ve devrilir(Şekil 1.81.c).

N N N

O O O
G G G
a) Düşey kenarları yere dik b) Düşey kenarları yere dik c) Düşey kenarları yere dik ve
ve dengede olan cisim olmayan dengedeki cisim dengede olmayan cisim
Şekil 1.81: Bir yüzey üzerinde duran cisimlerin denge durumu

206