Page 130 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

137. ÖRNEK

Yarıçapları sırasıyla 3r, r ve 2r olan A, B ve C dişli- A
leri birbirlerine dıştan temas edecek şekilde bir- 1 C
leştirilmiştir. 3r B 2r
r
Buna göre A dişlisi 1 yönünde 2 tur dönerse C
dişlisi hangi yönde kaç tur döner?

2
ÇÖZÜM

A dişlisi 1 yönünde döndürüldüğünde B dişlisini ters yönde dönmeye zorlar ve B dişlisi şekildeki gibi
2 yönünde döner. B dişlisi de C dişlisini kendisiyle zıt yönde dönmeye zorlayacağı için C dişlisi 1 yö-
nünde döner.

A dişlisi 2 tur dönerse B dişlisi
A C
.
.
.
r n = r n ( 3r . 2 = r n ( n = 6 tur döner. B
A
B
B
A
B
B
3r 2r
B dişlisi 6 tur dönerse C dişlisi
r
.
.
.
r n = r n ( r . 6 = 2r n ( n = 3 tur döner.
B
C
C
C
C
B
Sadece A ve C dişlileri dikkate alınırsa
.
.
.
.
r n = r n ( 3r 2 = 2r n ( n = 3 tur bulunur.
C
C
C
C
A
A
Buna göre birbirine sadece dıştan temas eden çok sayıda dişliden oluşan sistemlerde ilk ve son dişli-
leri dikkate alarak işlem yapmak da yeterlidir. Aradaki çarklar sadece aktarma görevi yapar.
F) KASNAKLAR
1 A B A B
r A r B r A r B
2
a) Aynı yönde dönecek şekilde bağlanan kasnaklar b) Zıtı yönde dönecek şekilde bağlanan kasnaklar
Şekil 1.100: Kasnakların bağlanması
Bir merkez etrafında dönebilen ve etrafına kayış sarılabilen disk şeklindeki basit makinelere kasnak denir. Farklı
merkezli kasnaklar etraflarına sarılan kayış ile birbirine bağlanır. Dişliler gibi kasnaklar da birbiriyle uyum içinde
çalışarak enerji aktarımını sağlayan basit makinelerdendir.
Bir kayışla düz bağlanan A ve B kasnaklarından A kasnağı 1 yönünde dönerse kayış tarafından bu hareket B kas-
nağına olduğu gibi iletilir ve B kasnağı da 1 yönünde döner (Şekil 100.a). Bir kayışla çapraz bağlanan A ve B kas-
naklarından A kasnağı 1 yönünde dönerse kayış tarafından bu hareket B kasnağına ters döndürülerek iletilir ve
B kasnağı 2 yönünde döner (Şekil 100.b). Her iki durumda da kayış üstünde her noktanın gerilme kuvveti aynı
olur. Enerji korunumuna göre A kasnağı üzerinde yapılan iş, B kasnağına aktarılan enerjiye eşit olacağından
.
.
.
. .
. .
F 2π r A n = F 2π r n ( r A . n = r n bulunur. A ve B kasnaklarının tur sayıları yarıçaplarının büyüklüğü
B
A
B
A
B
B
ile ters orantılıdır.
232