Page 26 - Fizik 12 | 1.Ünite

1. ÜNİTE: ÇEMBERSEL HAREKET

X X

O r O r

2rr
Şekil 1.10: Dönerek öteleme hareket� yapan tekerlek

Dönerek öteleme hareketi yapan tekerleğin üzerindeki bir X noktası,
tekerlek 1 tur attığında çevresi kadar (2πr) yol alır (Şekil 1.10). Tekerle-
ğin merkezinin (O noktası) yer değiştirmesi ile X noktasının yer değiş-
tirmesi birbirine eşittir. Buna bağlı olarak tekerleğin yere temas ettiği
yüzey üzerindeki bir noktanın öteleme hızının büyüklüğü aynı zamanda
dönme hızının büyüklüğüne eşittir.

2j
K K K j j
j j
j j 2j

N j j L j N L N j j L j
O O O

M j M j 2j
j j j j
M j = 0
j(Öteleme hızı) j(Dönme hızı)
j(Ver�len noktanın

yere göre anlık hızı)
Şekil 1.11: a) Doğrusal b�r Şekil 1.11: b) Sab�t b�r eksen Şekil 1.11: c) Dönme ve öteleme
yörüngede sab�t büyüklükte hızla (O noktası) etrafında dönen tekerlek hareket� yapan tekerleğ�n üzer�nde
hareket eden tekerlek üzer�nde üzer�nde seç�len noktaların anlık seç�len noktaların yere göre anlık
seç�len noktaların anlık öteleme dönme hızlarının büyüklüğü hızlarının büyüklüğü
hızlarının büyüklüğü

Sadece öteleme hareketi yapan tekerleğin üzerindeki her noktanın
hızının büyüklüğü ve yönü aynıdır (Şekil 1.11: a).

Sabit bir eksen etrafında dönen tekerleğin merkezinin çizgisel hızı sıfır-
dır (Şekil 1.11: b). Merkeze eşit uzaklıktaki tüm noktaların çizgisel hız-
larının büyüklüğü eşittir. Ancak hızlarının yönleri ve doğrultuları sürekli
değişmektedir.

Dönerek öteleme hareketi yapan (Şekil 1.11: c) bir tekerleğin hareketi,
dönme ve öteleme hareketinin birleşimidir. Tekerlek merkezinin yere
göre sadece öteleme hızı, tekerlek üzerindeki diğer noktaların ise yere
göre hem öteleme hem de dönme hızları vardır.

40 12. SINIF FİZİK