Page 49 - Fizik 9 | 3.Ünite

Grafikte gösterilen statik bölge, cismin durgun hâlde olduğu sü-
rece karşılık gelir. Bu bölgede statik sürtünme kuvveti, cisme uygu-
lanan kuvvete eşittir.
Hareket hâlindeki cisimlere etki eden sürtünme kuvvetine, ki-
netik sürtünme kuvveti adı verilir. Kinetik sürtünme kuvveti, sta-
tik sürtünme kuvvetinin maksimum değerinden daha düşük değere
sahiptir (Grafik 3.4.1). Bu yüzden duran cismi harekete geçirmek,
cismi harekete devam ettirmekten daha zordur. Motorlu araçlarda
en büyük güce sahip vites birinci vitestir. Bu nedenle araç harekete
geçirilirken birinci vitesle kalkış yapılır.
Kayarak ötelenen cisimlere etki eden sürtünme kuvvetinin yönü
ile dönerek ötelenen cisimlere etki eden sürtünme kuvvetinin yönü
farklıdır. Kayarak ötelenen cisimlerde harekete zıt yönde oluşan sür-
tünme kuvveti (Şekil 3.4.2), dönerek ötelenen cisimlerde hareketle
aynı yönde oluşur (Şekil 3.4.3). Araç tekerlekleri dönmeye başla-
dığında zeminde oluşan sürtünme kuvveti aracın hareket etmesini
sağlar. Sürtünme kuvvetine maruz kalan tekerleğin zemine uygula-
dığı zorlama, tekerin dönüş yönündedir. Zorlamaya ters yönde olu-
şan sürtünme kuvvetinin yönü, aracın hareket yönü ile aynı olur.

Hareket Yönü
Hareket Yönü

f s f s (Sürtünme Kuvveti)
Şekil 3.4.2: Kayarak ilerleyen cisme etki eden Şekil 3.4.3: Dönerek ilerleyen cisme etki eden
sürtünme kuvveti sürtünme kuvveti

örnek soru çözüm

Bir bisikletli bisikleti ile hareket hâlinde iken Birbirine temas eden bütün yüzeyler arasında
sürtünme kuvveti hangi yüzeyler arasında sürtünme kuvveti oluşur. Bu nedenle verilebile-
oluşur? cek örnek sayısı çok fazladır. Sürtünme kuvve-
tinin oluştuğu yüzeylerden bazıları,
• Eller ile gidon arası,
• Ayakkabı tabanı ile pedal arası,
• Tekerlek ile yol arası
şeklinde sıralanabilir.

SIRA SİZDE 31

Hareket hâlindeki bir kaykaycının bir anlık görüntüsü yanda
verilmiştir. Sürtünme kuvvetlerini görsel üzerinde gösteriniz.

HAREKET VE KUVVET 153