Page 258 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 137
5. ÜNİTE : İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU > 5.4. Abbasi Devleti ve Türkler
Kavram : Samarra
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı TÜRKLERE ÖZEL KURULAN ŞEHİR: SAMARRA 20 dk.
Çalışmanın Amacı Samarra kavramını ,Samarra şehrinin kuruluş amaçları çerçevesinde yorumlayabilme.

Yönerge: Görselden ve metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Görsel 1

Halife Mu‘tasım tarafından 836’da Bağdat’ın yaklaşık 100 km. kuzeyinde ve Dicle’nin sol kıyısın-
da kurulmuş, 836-892 yılları arasında başşehir olarak kullanılmıştır. Halife Me’mûn’un ölümün-
den sonra kardeşi Mu‘tasım Türklerin desteği sayesinde hilâfet makamına geçti. O da ağabeyi gibi
çeşitli Türk ülkelerinden birlikler getirmeye devam ederek kısa zamanda ordunun büyük kısmını
Türklerden meydana getirdi. 836’da Samarra şehrini kurarak Türk birlikleriyle beraber hilâfet mer-
kezini oraya nakletti. Kaynaklarda kuruluş sebebi olarak Mu‘tasım’ın Türklerden teşkil ettiği, şe-
hir hayatına uyum sağlayamayan askerî birliklerin zorba tavırlarıyla taşkınlık yapmaları ve Bağdat
sokaklarında at koşturarak insanların yaralanmasına ve hatta ölümüne yol açmaları yüzünden halk
ile aralarında başlayan gerginliğin tehlikeli boyutlara ulaşması gösterilmektedir. Mu‘tasım çözümü
onlar için yeni bir şehir kurmakta bulmuş ve inşaat Türk kumandanlarından Eşnâs başkanlığındaki
bir heyetin tespit ettiği, içinde bir Hristiyan manastırı ile Sâsânîler’den kalma harabelerin yer aldığı
alanda başlatılmıştır. Bu iş için Bağdat, Basra, Antakya, Şam ve Mısır’dan mühendisler, ustalar, iş-
çiler ve çeşitli malzemeler getirildi. Şehrin merkezinde Ulucami (mescidü’l-câmi‘), etrafında çeşitli
mesleklere ait çarşılar yer aldı. Başlangıçta bir hilâfet sarayı planlanmadı; Mu‘tasım orada oturmaya
karar verince Hâkān Urtûc’un yaptırdığı ve çok beğendiği Hâkān Sarayını (el-Cevsaku’l-Hâkānî)
kullanmaya başladı. Samarra altı büyük ana cadde üzerine kurulmuştu. En büyük caddesi, üzerinde
Hâkān Sarayının, Dîvânü’l-harâc gibi kamu binalarının, üst düzey sivil bürokrat evlerinin, Ulucami
ve merkezî çarşının bulunduğu şehir, temelde ordugâh mahiyetinde olduğundan Askerü’l-Mu‘tasım
(Askerî samarra) diye de isimlendirilmekteydi.

Türk kumandanları yavaş yavaş idarî kadrolara da hâkim olarak devletin yönetiminde büyük ölçüde
söz sahibi oldular. Halife Mütevekkil’den itibaren istediklerini halife yapıyor, istemediklerini bu
makamdan uzaklaştırıyorlardı. Diğer taraftan halifeler de Türklerin baskısından kurtulmak için gay-
ret sarfediyor ve fırsat buldukça Türk kumandanlarını öldürüyorlardı. Türklerle halifeler arasındaki
bu mücadele, 892 yılında merkezin tekrar Bağdat’a nakledilmesine kadar devam etti. Fakat hilafet
merkezinin Bağdat’a nakledilmesi, halifelik müessesesinin siyasî nüfuzu bakımından büyük bir de-
ğişiklik meydana getirmedi. https://islamansiklopedisi.org.tr/samerra
https://islamansiklopedisi.org.tr/abbasiler

255