Page 317 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

TARİH 9 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

2. Yönerge: Çalışma No.: 153
1. Melik, Büyük Selçuklu Devleti’nde hükümdarın erkek evlatları
olan hanedan üyelerine verilen bir unvandır.
SULTAN
2. Metinden anlaşıldığı üzere Berkyaruk sultan olarak Selçuklu tah-
tına çıkmış, Muhammed Tapar ise melik olarak belli bir bölgenin
yönetiminden sorumlu tutulmuş ve sultana tabî olmuştur. Do-
DİVAN-I layısıyla devlet geleneğine göre sultan ve melikin görev ve yet-
SALTANAT kileri birbirinden farklılık gösterdiğinden çalınan nevbetlerde bu
anlamda değişmiştir. Sultanların günde beş nevbet hakkı varken,
meliklere üç nevbet hakkı verilmiştir.
DİVAN-I DİVAN-I DİVAN-I DİVAN-I 3. Melikler, tâbi oldukları imparatorluğun başşehrindekine benzer
İSTİFA TUĞRA İŞRAF ARZ bir hükümet teşkilâtına sahiptiler; kendi vezirleri, hazineleri,
kumandanları, askerleri, divan teşkilâtları vardır. İdare ettikleri
şehir ve bölgede halife, sultan ve kendi adına hutbe okutur, bü-
yük sultanın izniyle sikke bastırır, çeşitli devletlerle antlaşmalar
ve ittifaklar yapabilirlerdi. Tâbi oldukları büyük sultan istediği
Çalışma No.: 151
zaman ona askerî yardımda bulunur veya ordularının başında bü-
yük sultanın maiyetinde savaşa katılırlardı. Aksine hareket eden
Atabeyliği Adı Hüküm Sürdüğü Yıllar Kurulduğu melikler büyük sultan tarafından cezalandırılırdı. Sultan ve me-
Bölge likler değiştikçe meliklerin hâkimiyet alanları yeni bir menşurla
Zengiler 1127-1233 Musul tasdik edilir veya yenilenirdi.
İldenizliler 1148-1225 Azerbaycan Çalışma No.: 154
Salgurlular 1148-1286 Fars
1. Yönerge:
Böriler 1104-1154 Şam 1. a) Her iki eserin de yazılış amaçlarının aynı olduğunu ve hü-
kümdarlara doğru olduğuna inandıkları yönetim şeklini anlat-
Beg-Teginoğulları 1146-1232 Erbil mak olduğunu söylemek mümkündür.
b) Machiavelli, hükümdara en kısa yoldan İtalya’nın birliğini
sağlamanın yollarını sıralarken Nizamülmülk Büyük Selçuklu
Çalışma No.: 152 Devleti’nin bekasının nasıl sürdürüleceğini, iç ve dış tehditler-
1. le nasıl mücadele edilmesi gerektiğini anlatmıştır.
Atabey: Selçuklu sultanlarının erkek çocukları olan meliklerin devlet
yönetiminde tecrübe kazanmaları için onları eğiten ve yetiştiren yük-
sek dereceli devlet görevlilerine verilen addır. 2. Komutanlar, ilim adamları veya devlet adamları, yöneticilere
Atabeylik: Selçuklularda meliklerin devlet yönetiminde tecrübe ka- iyi bir hükümdarın nasıl olması gerektiği ve devletin nasıl yö-
zanmaları amacıyla atabeyler eşliğinde eyaletlere gönderilmesiyle netilmesi gerektiği konusunda öğütler vermek amacıyla yazı-
birlikte ortaya çıkan sisteme atabeylik müessesesi denir. Merkezî lar yazmış ve bu yazılar zaman içinde siyasetname geleneğini
otoritenin güç kaybetmesiyle birlikte atabeyler bulundukları böl- oluşturmuştur.
gelerde bağımsızlıklarını ilan ederek küçük devletler kurmuşlardır. 3. “Adâletle hükmedenler Cennet’te aileleri ve idare ettikleri
Kurulan bu küçük devletlere verilen addır. kişilerle birlikte nurdan saraylarda ikamet edecekler.” ADİL
2. OLMAK
Olumlu etkileri: Atabeylik müessesesi sayesinde melik denilen
şehzadeler devlet yönetiminde deneyim sahibi olmuşlar ve devle- “Bu dünya padişahların amel defteridir, iyi olurlarsa iyilikle,
tin başına geçtiklerinde devleti bu edindikleri tecrübe ile daha iyi kötü olurlarsa kötülük ve Unsurî’nin dediği gibi nefretle anı-
yönetmişlerdir. Bu durum Selçuklu Devleti’nin güçlü bir devlet ol- lırlar.” DOĞRU, DÜRÜST VE İYİ OLMAK
masında önemli bir etkiye sahiptir.
Olumsuz Etkileri: Atabeyler doğrudan Selçuklu sultanına bağlı olup “…Sultan Tuğrul, sofranın çok iyi hazırlanmasını ve çeşitli
bulundukları bölgelerde onların nâibi sıfatıyla âdeta yarı bağımsız yemekler bulundurulmasını emrederdi. Sabahleyin atına binip
bir hükümdar gibi hareket etmişlerdir. Merkezî otoritenin güçlü ol- gezintiye çıktığı veya ava gittiği zaman refakatinde yiyecek
duğu dönemlerde atabeyler bağımsızlık yolunda açıkça faaliyette yüklü yirmi katır bulunurdu. Sahrada sofra kurulduğu zaman,
bulunamamışlar, ancak devlet otoritesinin zayıflamasıyla atabeyle- o kadar çok ve çeşitli yemekler bulunurdu ki bütün emirler ve
rin birçoğu nâibi bulundukları şehzadelerin yerine kendi adlarına Türkler hayret içinde kalırlardı…” CÖMERT OLMAK
hâkimiyetlerini icra etmeye başlamışlardır. Böylece birtakım ata-
beylikler kurulmuştur. Bu durum Selçuklu Devleti’nin parçalanma- “Kemal sahibi ve akıllı insanlar öfkelerini gizlerler. Böylele-
sının ve kısa ömürlü olmasının sebebi olmuştur. rinin öfkeleri akıllarına değil, akılları öfkelerine galip gelir.”
3. NEFiS TERBİYESİNE SAHİP OLMAK
Börîler, Şam Atabeyliği: Zahîrüddin Tuğtegin tarafından Şam böl-
gesinde kuruldu.
Zengîler,Musul Atabeyliği: İmâdüddin Zengî b. Aksungur tarafın-
dan Musul bölgesinde kuruldu.
İldenizliler, Azerbaycan Atabeyliği: Şemseddin İldeniz tarafından
Azerbaycan bölgesinde kuruldu.
Salgurlular, Fars Atabeyliği: Muzafferüddin Sungur tarafından İran
bölgesinde kuruldu.

314