Page 34 - Kimya 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 11 9

6. ÜNİTE: Kimyasal Tepkimelerde Denge
Konu Dengeyi Etkileyen Faktörler 40 dk.
Kazanımlar 11.6.2.1. Dengeyi etkileyen faktörleri açıklar.

1. Yönerge
Dengenin tanımı yapılarak, dengeyi etkileyen faktörler örnek tepkime üzerinde kısaca açıklanır.

Kimyasal bir tepkimede belirli şartlarda tepkimeye girenlerin ve ürünlerin derişimlerinin zamanla net
değişim göstermediği duruma kimyasal denge denir. Dengedeki bir sisteme dışarıdan etki edilmediği
sürece maddelerin derişiminde zamanla bir değişiklik olmaz. Ancak sisteme dışarıdan bir etki uygu-
lanırsa denge bozulur. Sisteme dışarıdan uygulanabilecek etkiler sıcaklık, derişim, katalizör kullanımı,
kısmi basınç veya toplam basınç değişimidir.
Örnek Tepkime:

3A(g) + B(k) 3C(g) + D(g) ∆H = -195kJ/mol tepkimesine yapılan etki, yapılan etkiye karşı sistemin vereceği tepki
ve etki sonucunda dengenin hangi yöne ilerleyeceği aşağıdaki tabloda kısaca belirtilmiştir.

Yapılan Etki Sistemin tepkisi Etki sonucunda denge

[A] artırmak (T sabit) [A] azaltmak Ürünler tarafına

[D] azaltma (T sabit) [D] artırmak Ürünler tarafına

P'yi artırma (V'yi azaltma) Basıncı azaltmak (Mol sayısı çok
(T sabit) olandan mol sayısı az olan tarafa) Girenler tarafına

Denge daha kısa sürede ger-
Katalizör eklenmesi (T sabit) çekleşir. (ileri ve geri tepkimeyi aynı Dengeye etki etmez.
oranda etkilediği için)

İleri ve geri tepkimeyi hızlandı- Girenler tarafına (tepkime ekzoter-
Sıcaklığı artırmak
rır (tepkime ekzotermik) mik olduğundan)

Tepkime ileri yönde hareket Ürünler tarafına (tepkime ekzoter-
Sıcaklığı azaltmak
eder. (tepkime ekzotermik) mik olduğundan)

Örnek Soru:
PCl (g) + ısı PCl (g)+Cl (g) tepkimesinde PCl (g) derişimini artırmak için,
2
5
3
5
I. Ortalama PCl gazı eklemek
3
II. Sabit sıcaklıkta hacmi küçültmek
III. Ortamın sıcaklığını artırmak
işlemlerinden hangileri uygulanabilir?
işlemlerinden hangileri uygulanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Cevap: D

33