Page 69 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARI
riyle değerlendirerek toplumcu gerçekçi eleştiri anlayışıyla Sait 8. Virgül: 1 ve 3. virgül birbiri ardına sıralanan eş görevli kelimele-
Faik’in gerçekleri işleyiş tarzını değerlendirmeyi amaçlamış ve rin arasında, 2. virgül sıralı cümleleri ayırmada,
edebiyat okurlarına ulaşmayı hedeflemiştir.
Nokta: Cümlenin bitiminde,
3. Açıklama anlatım biçimine örnek: Tırnak işareti: Alıntı cümle olduğunu göstermek için,
Sait Faik, Kumpanya’da kendini, kendi sorunlarını bir yana bı- Kısa çizgi: Ara cümleyi belirtmek için kelimelerin başına ve so-
rakmış, tuluat oyuncularının yaşamlarını, özleyişlerini büyük nunda,
bir gözlem gücüyle saptamış, daha çok diyaloğa ama gözlemlen- İki nokta: Konuşma bölümünden önceki ifadenin sonunda kul-
miş, saptanmış diyaloğa dayanan bir anlatım yapısıyla artık bize lanılmıştır.
çok uzak bir dünyanın insanlarını, güçsüzlükleriyle, insanlıkla-
rıyla, üçkâğıtçılıklarıyla, sevimlilikleriyle tanıtmayı başarmıştır. Etkinlik No.:12
Öyküleme anlatım biçimine örnek: 1. Örnek Eleştiri:
“Halit, hemen pazartesi, perşembe temsillerini kesti. Pazar günü “Faruk Nafiz Çamlıbel, ‘Çoban Çeşmesi’ adlı şiirinde köy ha-
matinesini, futbol maçı olduğu günler maçtan sonraya bıraktı. yatını, doğayı, Anadolu sevgisini ve Anadolu’nun güzelliklerini
Maçlarda bütün trupla hazır bulundu. Rağbet o şekilde ayarlan- işlemiştir. Şiirde sade, herkesin rahatça anlayacağı, günlük ha-
mıştı ki aylardan beri boş bir tek sandalye yoktu.” yatta kullanılan bir dil kullanılmıştır. Anlatımı güçlendirmek ve
Örneklendirmeye örnek: güzelleştirmek için kişileştirme, telmih, mübalağa ve benzetme
“Bir ıtriyatçının arkasına düşen Balzac’ın bu adamdan bir roman sanatlarına yer verilmiştir. Hece ölçüsünü tercih etmesi, günlük,
çıkarmasından takdirle söz eden Sait Faik, Balzac’ınkine benzer sade bir dil kullanması ve Anadolu sevgisini işlemesi, şairin ede-
bir çaba göstermiş Kumpanya’da.” bî şahsiyeti ile yaşadığı dönemin edebî ve toplumsal anlayışını
Karşılaştırmaya örnek: şiire yansıttığını gösterir.
“İkinci bölümü oluşturan Anadolu turnesi, birinci bölümün ya- Şiirde sade bir dilin ve ahenk unsurlarının uyumlu kullanımı ile
rısından da kısa.” bize ait değerlerin işlenmesi, şiirin etkileyiciliğini ve akılda kalı-
cılığını artırmıştır.”
4. - İyi bir eleştirmen sabit fikirlere, önyargılara saplanmamalıdır. 2. Örnek Eleştiri:
- İyiyi kötüden ayırma noktasında okuyucuya kılavuzluk etme- “Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’a ait olan ‘Toprak Ana’, İkinci
lidir. Dünya Savaşı sırasında bir Kırgız köyünün erkeklerinin birer
- Edebî eserleri dikkatle takip etmeli, onları halka bildirmelidir. birer cepheye çağrılmasının ardından geride kalan kadınların
- Eleştirmen iyi bir okuyucu olmalıdır. hayatta kalma mücadelesini anlatıyor. Köyde savaş yıllarında
- Bir ekolün, ideolojinin ve bilinen bir zevkin esiri olmamalıdır. yaşanan zorlukları, savaş nedeniyle ocağına ateş düşen kadınlar-
dan biri olan Tolgonay Ana’nın ağzından öğreniyoruz. Tolgonay
- Eleştirmen, eserin dışına çıkmaktan sakınmalıdır. Ana, tüm hüznünü ‘Toprak Ana’ya aktarırken biz de onun acı
dolu hayatına şahit oluyoruz. Kısacık olmasına rağmen kitap ol-
5. Toplumcu gerçekçi anlayışı yansıtan örnekler: Faik’in bu uzun dukça derin bir etkileyiciliğe sahiptir. Günlük dilin kullanılması,
hikâyeyi yazabilmesi için kimi tuluatçıları tanımış olması, on-
lardan tuluat tiyatrolarının kuruluşu, Anadolu turneleri, Ana- konusu, anlatımı ile güçlü tasvirleri kitabın akıcılığını ve sürük-
leyiciliğini artırmaktadır.”
dolu’da salonu doldurma sorunu, vb. hakkında bilgiler edin-
mesi zorunlu. Bir hikâyesinde, bir ıtriyatçının arkasına düşen Etkinlik No.: 13
Balzac’ın bu adamdan bir roman çıkarmasından takdirle söz
eden Sait Faik, Balzac’ınkine benzer bir çaba göstermiş Kum- 1. a) Konu Amaç
panya’da.
Turan Oflazoğlu’nun tiyat- Tiyatro yazarı Turan Ofla-
6. Açık ileti: Sait Faik, Kumpanya’da kendini, kendi sorunlarını bir roya nasıl başladığı, tiyatro zoğlu’nu tanıtmak, onun
yana bırakmış, tuluat oyuncularının yaşamlarını, özleyişlerini ile ilgili görüşleri, kimlerden tiyatro ile ilgili görüşleri
büyük bir gözlem gücüyle saptamış. etkilendiği, tiyatrolarında hakkında okuyucuyu bilgi-
Örtük ileti: Bir hikâyesinde, bir ıtriyatçının arkasına düşen hangi konuları işlediği, kay- lendirmek.
Balzac’ın bu adamdan bir roman çıkarmasından takdirle söz nağını nelerden aldığı gibi
eden Sait Faik, Balzac’ınkine benzer bir çaba göstermiş Kum- konulardan bahsedilmiştir.
panya’da.
b) Öncelikle metnin türünü etkiler. Çünkü metnin yazılış
7. Bir eseri ya da sanatçıyı olumlu ve olumsuz yönleriyle değerlen- amacına göre tür seçilir. Amacı bilgi vermek olan metinlerde
diren eleştirinin amacı bir eseri incelemek, tanıtmak ve okura öğretici metin türlerinden yararlanılır. Estetik kaygıyla yazılan
eser hakkında bilgi vermektir. Bundan dolayı eleştiri okurla metinlerde edebî türler tercih edilir. Böyle bir değişiklik, met-
sanatçı arasında köprü işlevindedir. Eleştiri, sanatçının daha nin dil ve anlatım özelliklerini etkileyecektir. Çünkü öğretmek
nitelikli eserler ortaya koymasını ve okurun sanat zevkinin yük- amacıyla yazılan metinlerde kelimeler genellikle gerçek veya
selmesini, eseri doğru anlamasını sağlar. Bu nedenle edebiyat terim anlamlı kullanılırken edebî metinlerde mecaz anlamlı
dünyasında eleştiri türü önem kazanmıştır. kullanılacaktır. Yine anlatım biçimleri de bu doğrultuda de-
ğişecektir. Çünkü öğretici metinlerde genellikle öğretici ya da
7. Bütün kitaplarda olduğu gibi eleştiri türündeki bir kitabın ön- tartışmacı anlatım tercih edilmektedir. Metnin yazılış amacı,
celikle kapağında kullanılacak etkili görseller, okurun dikkati- metinde kullanılan anlatıcıyı da etkiler. Çünkü edebî metinler-
ni çekmek ve kitabı aldırmak konusunda önemlidir. Bu eleştiri de anlatıcı, kurmaca bir kişi iken öğretici metinlerde gerçek bir
kitabı bir müzisyenin, bir ressamın, bir mimarın eserlerine yö- kişidir. Hatta bu tip metinlerde anlatıcı ve yazar, aynı kişidir.
nelik de hazırlanmış olabilir. Kitabın içinde kullanılacak sanatçı
görselleri ve varsa bu sanatçıların eserlerinin görselleri kitabın 2. Metinde İsmail Parlatır’a ait şu cümleler bunu desteklemektedir:
okunması için etkili olacak unsurlardır. Her ne kadar eleştiri ki- • Tiyatroyu/dramayı bir yan uğraş olarak almayan nadir ya-
tapları, o türün meraklılarına yönelik olsa da yerinde kullanılan zarlarımızdansınız.
görseller eserin dikkat çekiciliğini ve etkileyiciliğini artırır. • Eserlerinizin büyük bir kısmı konularını tarihten alıyor.

68