Page 8 - Biyoloji 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 9 1

Çözüm: Hücre zarından küçük moleküllü olan oksijen, glikoz ve su yoğunluk farkına bağlı olarak
pasif taşıma ile geçebilir. Ancak büyük moleküllü olan protein ve yağlar endositoz ile hücreye alı-
nıp ekzositoz ile hücreden dışarı atılır. Cevap: D

c) Osmoz
Suyun yarı geçirgen bir zardan çözünmüş madde yoğunluğunun fazla olduğu tarafa doğru geçişine os-
moz denir. Osmoza suyun difüzyonu da denir.
A B A B Eşit
sükroz
yoğunluğu
Yüksek
sükroz
yoğunluğu

H O
2

Düşük
sükroz
yoğunluğu Yarı
geçirgen
Şekil I zar Şekil II
(başlangıç durumu) (son durum)

U borusunun ortasına yarı geçirgen bir zar yerleştirilip A koluna düşük yoğunluklu sükroz çözeltisi, B
koluna yüksek yoğunluklu sükroz çözeltisi konur. Bir süre beklendiğinde B kolunda su seviyesinin yük-
seldiği görülür. Su osmozla A kolundan B koluna geçer.

Hücrenin bulunabileceği ortamdaki çözelti çeşidine göre hipertonik, hipotonik ve izotonik olmak üzere
üç farklı ortamdan bahsetmek mümkündür.

Hipertonik ortam: Çözünmüş madde oranının fazla, su oranının az olduğu çok yoğun ortamdır. Böyle
bir ortama bırakılan hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmoliz denir.

Hücre çeperi

Çekirdek Su Su
Sitoplazma
Hücre
zarı Bitki hücresinde plazmoliz olayı

Hipotonik ortam: Çözünen madde oranının az, su oranının fazla olduğu düşük yoğunluklu ortamdır.
Böyle bir ortama bırakılan hücre su alarak şişer, bu olaya deplazmoliz denir.

İzotonik ortam: Hücre ile eşit yoğunluğa sahip ortamdır. İzotonik ortama bırakılan hücrede şekil deği-
şimi görülmez.

Osmotik basınç: Yarı geçirgen bir zarla ayrılmış iki ortamdan yoğunluğu fazla olan taraf suyu kendine
doğru çeker. Bu çekim kuvvetinden dolayı oluşan emme kuvvetine osmotik basınç denir.

Turgor basıncı: Bir hücrenin hipotonik ortamda uzun süre tutulması sonucu su alarak şişmesine turgor
denir. Bu durumunda sitoplazma sıvısının zara yaptığı basınca ise turgor basıncı denir.

7