Page 12 - Kimya 10 - Elazig
P. 12
2. ÜNITE: KARIŞIMLAR
Elinizde yağ ve benzeri kirler varsa sadece suyla elinizi temizleyebilir
misiniz?
Bir maddenin diğer bir maddeyi çözebilmesi için bu maddelerin benzer
yapıda olması gerekir. Hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan polar
yapılı bileşik olan su (H O) molekülleri, yağ ve benzeri maddelerden
2
oluşan apolar yapılı kirleri çözemediğinden sabuna ihtiyaç duyu-
lur. Çünkü sabun; polar ve apolar olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Sabunun hidrofil (suyu seven) kısmı polar, hidrofob (suyu sevmeyen)
kısmı ise apolardır. Eller yıkanırken sabunun uzun hidrokarbon zincir-
lerinden oluşan apolar kısımları apolar yapıdaki kirlere tutunur ve onları
çevreler, polar kısımları ise su molekülleri ile etkileşir. Etrafı sarılan kir
Görsel 2.7: Sabunla ellerin tanecikleri birbirinden ayrılarak su içinde dağılır. Böylece yüzeyden
yıkanması ayrılan kir tanecikleri suyla kolayca akıp gider (Görsel 2.7).
Çözünme olayında önemli olan bir diğer etken de hidrojen bağıdır.
Hidrojen bağı; ortaklanmamış elektron çifti taşıyan, yüksek elektro-
negatifliğe sahip F, O, N gibi iki atom arasında bir hidrojen katyonunun
Billi Kutusu paylaşılmasıyla oluşur. Fiziksel bir etkileşim olan bu bağda komşu iki
Elmas gibi çok güçlü ağ örgülü molekülden (çözücü-çözünen) birindeki hidrojenle diğer molekülde-
kovalent bağ içeren maddeler ki azot, oksijen ya da flor elementlerindeki ortaklanmamış elektron
hiçbir çözücüde çözünmez. çiftleri arasında etkileşim oluşur. Bu etkileşim çözünmede önemli rol
oynar. Bu nedenle birbiriyle hidrojen bağı yapabilen moleküller birbiri
içerisinde iyi çözünür. C H O , C H OH, HF ve NH bileşikleri polar
6
2
6
12
3
5
molekül olmalarına rağmen suyla hidrojen bağı yapabildikleri için suda
iyi çözünür (Şekil 2.9).
δ+
H δ− δ+ δ−
O H F
Hidrojen bağı
H
δ+
Şekil 2.9: HF ve H 2 O molekülleri arasında oluşan hidrojen bağı
Sonuç olarak çözünme olayı şöyle özetlenebilir:
• Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler ise apolar
çözücülerde iyi çözünür.
• Hidrojen bağı yapabilen maddeler birbiri içerisinde iyi çözünür.
] 2. Alıştırma
Aşağıdaki verilen maddelerden birbiriyle hidrojen bağı oluştu-
ranlara “+” işareti, oluşturmayanlara “-” işareti koyunuz.
Maddeler H O NH HBr
2 3
CH OH
3
C H COOH
2
5
CH 4
90 10. SINIF KIMYA
