Page 20 - Kimya 11 | 6.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Denge
3. HACİM
Gaz hâlindeki denge tepkimeleri hacim değişikliğinden girenlerin
ve ürünlerin mol sayıları eşit olmadığı durumlarda etkilenir. Sabit sı-
caklıktaki bir tepkimenin hacmi azaltıldığında basıncı artar. Tepkime
basınç artışını azaltmak için tepkime gazların mol sayısının azaldığı ta-
rafa doğru hareket eder. Hacim artırılırsa basınç azalır. Azalan basıncı
artırmak için tepkime gazların mol sayısının fazla olduğu tarafa doğru
hareket eder. K değeri değişimden etkilenmez.
c
N (g) + 3H (g) 2NH (g) tepkimesine göre 4 mol madde
2
2
3
girmiş, 2 mol madde oluşmuştur.
Dengedeki sistemin hacmi azaltılırsa tepkime- Dengedeki sistemin hacmi artırılırsa birim ha-
deki taneciklerin birim hacimdeki miktarı artar ve cimdeki tanecik sayısı ve gaz basıncı azalır. Azalan
gazbasıncı da artar. Tepkime, basıncını azaltmak basıncı artırmak için tepkime gazların mol sayısı-
için gazların mol sayısının az olduğu tarafa doğru nın fazla olduğu yöne hareket eder. Sistemin hac-
ilerler. Sistemin hacmi azaltılırsa mi artırılırsa
N (g) + 3H (g) 2NH (g) N (g) + 3H (g) 2NH (g)
2
3
2
3
2
2

tepkime ileri yönde hareket eder ve tepkimeye ait tepkime geri yönde hareket eder. Tepkimeye ait de-
derişim-zaman grafiği Grafik 6.2.8'deki gibi olur. rişim-zaman grafiği Grafik 6.2.9'daki gibi olur.
Derişim Derişim

[N ] [N ]
2
2
[H ]
2
[H ]
2
[NH ]
3

[NH ]
3

t t Zaman t t Zaman
1 2 1 2

Grafik 6.2.8: Hacim azaltıldığında oluşan derişim-zaman Grafik 6.2.9: Hacim artırıldığında oluşan derişim- zaman
değişimi değişimi

Tepkimenin hacim değişiminden etkilenmesi için tepkimenin ho-
mojen olmasına gerek yoktur. Girenler ya da ürünlerde gaz hâlinde
madde bulunması yeterlidir.
MgCO (k) MgO(k) + CO (g)
2
3
tepkimesi de hacim değişiminden etkilenir. Hacim azaltılırsa CO gazı-
2
nın basıncı artacağı için basıncı azaltmak için tepkime girenler yönüne
hareket eder.
Denge tepkimesinde her iki taraftaki mol sayısı eşit ise hacim artı-
şı veya azalışı her bir gazın kısmi basıncını eşit oranda etkileyeceği için
tepkime ileri veya geri yönde hareket etmez. Bu duruma

H (g) + Cl (g) 2HCl(g) tepkimesi örnek verilebilir. Her iki
2
2
tarafta da 2 mol gaz olduğu için hacim değişimi dengeyi etkilemez.

238