Page 21 - Kimya 11 | 6.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Denge
4. KISMİ BASINÇ VEYA TOPLAM BASINÇ
Gaz hâlinde bir veya daha fazla bileşen içeren denge tepkimelerin-
de sabit sıcaklıkta basınç değiştirildiğinde Le Chatelier İlkesi'ne göre
tepkime basınç değişikliğini giderecek yönde hareket eder.
Bir tepkimede basınçla ilgili şu değişiklikler yapılabilir:
1. Tepkimeye giren veya ürünlerden herhangi birinin kısmi basıncı
artırılabilir veya azaltılabilir.
2. Toplam basınç artırılabilir veya azaltılabilir.
Bu etkiler N (g) + 3H (g) 2NH (g) tepkimesi üzerinde
2
3
2
incelenebilir.
Bu tepkimenin kısmi basınçlar cinsinden denge sabiti
P NH 2
K = 3 3 şeklindedir.
p
P H P N
2 2
Tepkimeye giren veya ürünlerden herhangi birinin kısmi basıncı artı-
rıldığında tepkime derişimde olduğu gibi bu basıncı azaltacak yönde ha-
reket eder. Tepkimeye giren veya ürünlerden herhangi birinin kısmi ba-
sıncı azaltıldığında tepkime kısmi basıncı artıracak yönde hareket eder.

Dengedeki tepkimede N gazının kısmi basın- Dengedeki tepkimede NH gazının kısmi ba-
3
2
cı artırılırsa tepkime girenler tarafındaki basıncı sıncı artırılırsa tepkime ürünler tarafındaki basıncı
azaltmak için ürünler yönüne hareket eder. azaltmak için girenler yönüne hareket eder.
N (g) + 3H (g) 2NH (g) N (g) + 3H (g) 2NH (g)
2
2
2
2
3
3
Tepkimeye ait derişim-zaman grafiği Grafik 6.2.10' Tepkimeye ait derişim-zaman grafiği Grafik 6.2.11'
daki gibi olur. deki gibi olur.
Basınç Basınç
P P
N 2 N 2

P P
H 2 H 2

P P
NH
3 NH 3
t t Zaman t t
1 2 1 2 Zaman
Grafik 6.2.10: Girenlerden birinin (N 'nin) kısmi basıncı Grafik 6.2.11: Ürünün (NH ) kısmi basıncı artırıldığında
2
3
artırıldığında oluşan derişim-zaman grafiği oluşan derişim-zaman grafiği
Toplam basınç çeşitli şekillerde değiştirilebilir. Bunlardan biri kap
hacmini artırmak veya azaltmaktır. Hacim değişikliği tepkimede bulu-
nan her bir gazın kısmi basıncını etkileyeceği için tepkime basınç deği-
şikliğini giderecek yönde hareket eder. BİLİYOR MUSUNUZ?
Basıncı değiştirmenin diğer bir yolu da sisteme sabit sıcaklık ve ha-
cimde inert bir gaz eklemektir. Bu durum toplam gaz basıncını artırır. Tepkime ortamındaki maddeler-
Sistemdeki gazların kısmi basınçları bu durumdan etkilenmeyeceği için le tepkime vermeyen maddeye
denge etkilenmez. Fakat sabit sıcaklıkta, sabit basınçlı (sürtünmesiz pis- inert denir.
tonlu) sisteme inert gaz eklenirse hacim artar. Dengedeki gazların kıs-
mi basınçları azalır. Sistem basıncı artırmak için mol sayısı çok olan ta-
rafa doğru hareket eder.

239