Page 190 - Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testi - Kimya 11

KİMYA Tepkime Hızı - Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÇÖZÜMLÜ SORULAR

44. Kimyasal tepkimeye giren türlerin etkin çarpışmaları sonu- 45. Tepkime hızı, birim zamanda değişen madde miktarı ile be-
cunda ürüne dönüşebilecek yüksek enerjili kararsız ara ürü- lirlenir. Tepkimeye girenler için harcanma hızı, ürünler için
ne aktifleşmiş kompleks denir. oluşma hızı ifadeleri kullanılır.
Gaz fazında gerçekleşen,
Tepkimedeki kimyasal türlerin harcanma veya oluşma hız-
X(g)+1/2Y (g) † XY (g)
2 2 ları denkleşmiş tepkimedeki katsayıları ile doğru orantılıdır.
tepkimesi için aktifleşme enerjisinin 90 kJ, aktifleşmiş komp- Örneğin 2H (g) + O (g) † 2H O(g) tepkimesinde hız denk-
2 2 2
leksin enerjisinin ise 150 kJ olduğu biliniyor. lemi HızH = 2HızO = HızH O şeklindedir.
2
2
2
Aynı şartlarda 0,2 mol XY bileşiğinin oluşması için gerekli Gaz fazında gerçekleşen bir tepkimenin hız denklemi aşağı-
2
olan enerjinin 8 kJ olduğu hesaplanıyor. da verilmiştir.
Verilen bilgilere göre XY † XY(g) + 1/2Y (g) tepkimesi −∆  X −∆  Y +∆  +∆ 
T
Z

2
2
H �z
için potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği aşağıda- Hız =   = 5t∆   = 3t∆  = 4t∆  şeklindedir
t ∆
kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Hız denklemi verilen tepkime, sabit sıcaklıkta 2 litrelik kapta

45 saniyede tam verimle tamamlandığında X gazının miktarı
2,4 molden 0,6 mole düşüyor.
Buna göre,
I. Tepkime denklemi X(g) + 5Y(g) † 3Z(g) + 4T(g) olarak
yazılabilir
II. Z gazının harcanma hızı 6·10 M/s’dir
-2
III. Y gazının harcanma hızı 0,2 mol/s’dir
IV. Tepkime sonunda sistemin basıncı artar.
Çözüm: yargılarından hangileri doğrudur?
1 Y (g) †XY (g) tepkimesi için
X(g)+ A) I ve II B) II ve III
2 2 2
E =90 kJ ve E = 150 kJ değerlerinden girenlerin C) I, II ve III D) I, III ve IV
ai aktifleşmiş kompleks
potansiyel enerjisi E) I, II, III ve IV
E = E – ΣHgiren
ai aktifleşmiş kompleks
ΣHgiren = 150-90=60 kJ hesaplanır.
Çözüm:
0,2 mol XY için 8 kJ enerji gerekiyorsa
2
I. Hız denkleminde (-) işareti harcanan maddenin hızı, (+)
1 mol XY için X
2 işareti ise oluşan maddenin hızı olduğunu gösterir.

8 Hız denklemindeki katsayılar tepkimedeki maddelerin
X = = 40 kJ bulunur. katsayılarından türetilmiştir. Yani hız denklemindeki de-
0,2
ğerleri 1’e eşitleyecek katsayılar tepkime denkleminde
Yani tepkimenin entalpi değişimi ¢H = +40 kJ’dür. maddelere katsayı olarak yazılabilir.
¢H = ΣH ürün - ΣH giren Buradan ise
+40 = ΣH - 60
ürün
ΣH = 40 + 60 = 100 kJ
ürün
¢H = E -E X(g) + 5Y(g) † 3Z(g) + 4T(g) tepkime denklemi yazılır.
ai ag I. yargı doğrudur.
40 = 90 - E ag
II. Harcanan X miktarı = 2,4 - 0,6 = 1,8 mol ¢t = 45 s V= 2 L
E = 50 kJ bulunur.
ag
X
∆ [ ] 1,8 mol
1 Hız = = = 2·10 M/s’dir.
-2
XY → XY(g)+ Y (g) †XY tepkimesi için X t ∆ 2 L.45 s
2 2 2
2
Hız denkleminden X ve Z’nin hızları arasında
E =90 kJ E = 50 kJ E = 150 kJ
ai ag aktifleşmiş kompleks
3Hız = Hız ilişkisi yazılır.
Z
X
ΣH = 100 kJ ΣH = 60 kJ ¢H= +40 kJ bulunur.
ürün giren Hız = 3·2·10 M/s = 6·10 M/s’dir. Ancak Z tepkime sonu-
-2
-2
Z
XY → XY(g)+ 1 Y (g) tepkimesi için de (işlem yapılan tepki cunda oluşan madde olduğundan Z’nin oluşum hızından
2 2 2 menin ters yöndeki tepkimesidir.) bahsedilebilir. Harcanma hızı, tepkimeye giren maddeler
E =50 kJ E = 90 kJ E = 150 kJ için kullanılır. II. yargı yanlıştır.
ai ag aktifleşmiş kompleks
ΣH ürün = 60 kJ ΣH giren =100 kJ ¢H= -40 kJ değerleri hesaplanır.
Cevap: C
188