Page 24 - 3 ADIM AYT TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Giriş 3. TEST

6. Dil sosyal bir varlık olduğu için insan düşüncesinde, 8. ----, birçok makalesinde o dönemde yazılan sözlükle-
toplumda meydana gelen her türlü değişim dili de et- rin madde başlarının seçimi konusunu ele almıştır. O
kiler. Siyasi, toplumsal, kültürel, dinî, ekonomik, coğ- döneme kadar yazılan sözlüklerin madde başı liste-
rafi değişime ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak sini, Türkçede hiç kullanılmayan Farsça ve Arapça
dil de değişir. Uzun Türk tarihi boyunca Türkçe, bir- sözcüklerin doldurmasını eleştirmiştir. Sözlüklerde
çok olayla birlikte büyük değişimler yaşamıştır. Birinci madde başlarının sadece Türkçe asıllı veya yabancı
Kavimler Göçü, Manihaizm'in kabul edilmesi, Osmanlı dillerden geçip Türkçede kullanılan sözcükler olması
Devleti’ndeki Batılılaşma ve yenileşme hareketleri, gerektiğini savunmuştur. Onun yenilikçi anlayışı sa-
Cumhuriyet’in ilanı gibi olaylar; hayatımızı değiştirdiği dece Türkçeden Türkçeye sözlükler konusunda değil,
gibi konuşulan ve yazılan Türkçeyi de etkilemiştir. Arapçadan Türkçeye sözlüklerde de görülmektedir. Bu
sözlüklerde sistemsellik ve erişilebilirlik özelliklerinin
Bu parçada Türkçenin değişimiyle ilgili aşağıdaki- olması gerektiğini dile getirmiş ve bu anlayışı Kamus-ı
lerden hangisine örnek verilmemiştir? Arabi’de uygulamıştır.
A) Siyasi değişikliğe
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
B) Lehçe değişikliğine gisi getirilmelidir?
C) Kültür değişikliğine
A) Ahmet Vefik Paşa
D) Coğrafi değişikliğe B) Kaşgarlı Mahmut
E) Din değişikliğine C) Şemsettin Sami
D) İbrahim Şinasi
E) Namık Kemal

7. Sözlük yazarlığının zorluğunu gösteren örneklerden 9. Ben onların ülkelerini ve bozkırlarını inceledim; Türk,
biri de bugüne kadar yazılan birçok sözlükten pek Türkmen, Oğuz, Çigil, Yağma ve Kırgızların lehçele-
azının önemini koruyabilmesidir. Bugünün ortamında, rini ve kafiyelerini öğrendim. Zaten ben onların, dilde
Türkçenin kendini kabul ettirmiş temel başvuru sözlük- en doğruyu bilenlerinden, anlatımda en açık olanların-
dan, akılca en yetkinlerinden, soyca en köklülerinden,
lerinden biri şüphesiz, TDK’nin Türkçe Sözlük ’üdür. İlk mızrak ta en iyi atıcılarındanım. Böylece her boyun dili
baskısı 1945’te yapılan ve 25.574 madde başı, 6.530 bende en mükemmel şeklini buldu. Sonra bu kitabı en
madde içi olmak üzere toplam 37.104 sözden oluşan iyi şekilde düzenleyerek yazdım. (...) Kitabı sözlük harf-
Türkçe Sözlük, üzerinde onlarca uzman ve akademis- leri sırasına göre düzenledim. Zorlukları yumuşa sın,
yen dilcinin 70 yıldan beri verdiği emekle 11. baskıda, derinlikleri ve en dipteki noktaları açıklansın diye hik-
söz, terim, deyim ve anlam olarak 122.423 söz varlığı- metler, seciler, atasözleri, şiirler, recezler ve nesirlerle
na erişmiştir. 77.005 madde başı 15.287 madde içi ol- süsledim.
mak üzere toplam 92.292 sözü içermesine karşın hâlâ Bu parça aşağıdaki eserlerin hangisinden alınmış
eksikliklerinin bulunması, işin güçlüğünü gösteren en olabilir?
ilginç taraflardan birisidir. Bu eksiklikler zaman içinde
giderilmeseydi TDK Sözlük de kısa bir süre içinde işle- A) Divanü Lugâti’t-Türk
vini yerine getiremez duruma düşerdi. B) Lehçe-i Osmanî

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? C) Lugat-i Naci
D) Kâmûs-ı Türkî
A) TDK’nin hazırladığı sözlükte, Türkçenin gelişimiyle
uyumlu sözcük sayısı artmıştır. E) Ahterî Sözlüğü
B) TDK’nin sözlüğünde bulunan sözcük sayısı, 11.
baskıya kadar sürekli artış göstermiştir. 10. Aşağıdakilerin hangisi dildeki değişimin dış sebep-
C) Sözlük çalışmaları dil üzerinde uzmanlaşmış kişiler lerinden biri değildir?
tarafından yürütülen bir etkinliktir.
A) Kültür değişiklikleri
D) TDK Sözlük ’ün 11. baskısında yer alan sözcük sa- B) Savaş ve istilalar
yısı yüz binin üstündedir.
C) Ses değişiklikleri
E) Sözlüklerin kalıcı olması için dilin bütün söz varlığı-
D) Din değişiklikleri
nı içermesi gerekmektedir.
E) Teknolojik yenilikler

25
24 25