Page 64 - 3 ADIM AYT TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
P. 64
İslamiyet Öncesi Türk Şiiri,
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Geçiş Dönemi Eserleri ÇÖZÜMLÜ SORULAR
9. 10.
I. METİN II. METİN KOŞMA KOŞMA (ÂŞIK EDEBİYATI) (ÂŞIK EDEBİYATI) GAZEL GAZEL (DİVAN EDEBİYATI)(DİVAN EDEBİYATI)
KOŞMA (ÂŞIK EDEBİYATI) GAZEL (DİVAN EDEBİYATI)
Meni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mıusandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Meni candan
Bir garip kuş idim bakın halime kuş idim bakın halime
Bir garip KOŞMA (ÂŞIK EDEBİYATI)
GAZEL (DİVAN EDEBİYATI)
Keldi esin esneyü Begler atın urgurup Bir garip kuş idim bakın halime Meni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan muradım şem'î yanmaz mı yandı âhımdan muradım şem'î yanmaz mı
Yavru şahin vurdu sinem yarelin vurdu sinem yareli
Yavru şahi
Felekler Meni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Bir garip kuş idim bakın halime
Yavru şahin vurdu sinem yareli Felekler yandı âhımdan muradım şem'î yanmaz mı
Varamadım mekanıma elime m mekanıma elime
Felekler yandı âhımdan muradım şem'î yanmaz mı
Varamadı Yavru şahin vurdu sinem yareli
Kadka tükel osnayı Kadgu anı turgurup Varamadım mekanıma elime Kamu bîmârına cânan devâ-yı derd
Yavru şahin vurdu sinem yareliyareli
Yavru şahin vurdu sinem
Kamu bîmârına cânan devâ-yı derd ider ihsânider ihsân
Varamadım mekanıma elime
Yavru şahin vurdu sinem yareli Kamu bîmârına cânan devâ-yı derd ider ihsân
Niçin kılmaz mana derman menî bîmâr sanmaz mıaz mana derman menî bîmâr sanmaz mı ihsân
Niçin kılm Kamu bîmârına cânan devâ-yı derd ider
Kirdi bodun kasnayu Mengzi yüzi sargarup Yavru şahin vurdu sinem yareli
Dosta gi Dosta gider iken yolum döndürdü der iken yolum döndürdü Niçin kılmaz mana derman menî bîmâr sanmaz mı FUZULÎ
FUZULÎ
Niçin kılmaz mana derman menî bîmâr sanmaz mı
Suya verdi alçaklara endirdidi alçaklara endirdi
Suya ver Dosta gider iken yolum döndürdü
Kara bulut kükreşür Korkum angar türtülür. Dosta gider iken yolum döndürdü GÜNÜM GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLEÜZ TÜRKÇESİ İLE FUZULÎ FUZULÎ
GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE
Suya verdi alçaklara endirdi
Sevgili, cefası ile beni canımdan usandırdı, cefa efası ile beni canımdan usandırdı, cefa
Kolum kırdı kanatlarım sındırdı ırdı kanatlarım sındırdı
Sevgili, c GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE
Kolum kSuya verdi alçaklara endirdi
Kolum kırdı kanatlarım sındırdı Sevgili, cefası ile beni canımdan usandırdı, cefa
Yavru şahi
Yavru şahin vurdu sinem yarelin vurdu sinem yareli
etmekten kendisi usanmaz mı?kendisi usanmaz mı?
etmekten Sevgili, cefası ile beni canımdan usandırdı, cefa
Kolum kırdı kanatlarım sındırdı
etmekten kendisi usanmaz mı?
Yavru şahin vurdu sinem yareli GEVHERİ Âhımın ateşinden gökler yandı; muradımın mumu hâlâ İ Âhımın ateşinden gökler yandı; muradımın mumu hâlâ
GEVHER
etmekten kendisi usanmaz mı?
Yavru şahin vurdu sinem yareli
Rüzgâr eserek geldi Beyler atlarını yorarak geldiler GEVHERİ Âhımın ateşinden gökler yandı; muradımın mumu hâlâ
yanmaz mı?mı?
yanmaz Âhımın ateşinden gökler yandı; muradımın mumu hâlâ
GEVHERİ
yanmaz mı?
Kar tipisine benziyordu Kaygı onları durdurdu yanmaz mı?
Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği ün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği
Sevgili, büt
halde bana
halde bana niçin derman etmiyor,niçin derman etmiyor,
Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği
Halk soğuktan (evine) girdi Benizleri yüzleri sarardı (ki) Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği
halde bana niçin derman etmiyor,
beni hasta (aşık) sanmaz mı?ta (aşık) sanmaz mı?
beni has halde bana niçin derman etmiyor,
beni hasta (aşık) sanmaz mı?
Kara bulutlar gürlüyor (Sanki) onlara safran sürülmüş- KOŞUK KOŞUK (İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI) GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE (İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI) GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE
beni hasta (aşık) sanmaz mı?
KOŞUK
KOŞUK (İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI) GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE
Kuru yerler hep gülerdi ler hep gülerdi
KOŞUK (İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI)
Kuru yer GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE
tü (sanırsınız) (İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI) Kuru yerler hep gülerdi
Dağ başları göründü ları göründü
Kaklar kamug Dağ baş Kuru yerler hep gülerdi
Kaklar kamug kölerdikölerdi
Kaklar kamug kölerdi Dağ başları göründü
Taglarbaşı ilerdi ı ilerdi
Dünyanın soluğu alındı n soluğu alındı
Taglarbaş Kaklar kamug kölerdi
Dünyanı Dağ başları göründü
Taglarbaşı ilerdi Dünyanın soluğu alındı
Türlü çiçekler sıralandıekler sıralandı
Ajun tını yılırdıyılırdı başı ilerdi
Ajun tını Taglar
Türlü çiç Dünyanın soluğu alındı
İslamiyet öncesi Türk edebiyatına ait bu metinler ile Ajun tını yılırdı Türlü çiçekler sıralandı
Tütü çeçek çerkeşürk çerkeşür
Türlü çiçekler sıralandı
Tütü çeçe Ajun tını yılırdı
ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Tütü çeçek çerkeşür İtil suyu İtil suyu akar durur akar durur
Tütü çeçek çerkeşür
Etil suwı Etil suwı aka tururaka turur İtil suyu akar durur
Kaya dibini oyar dururni oyar durur
Kaya dibi İtil suyu akar durur
Kaya tübi kaka tururkaka turur
Bütün balıklar baka dururıklar baka durur
Kaya tübi Etil suwı aka turur
A) Her iki dörtlüğün kafiye örgüsü aynıdır. Etil suwı aka turur Kaya dibini oyar durur
Bütün bal Kaya dibini oyar durur
Kaya tübi kaka turur Bütün balıklar baka durur
Gölü bile taşırırlartaşırırlar
Balık telim baka tururim baka turur
Balık tel Kaya tübi kaka turur
Gölü bile Bütün balıklar baka durur
B) Birinci dörtlüğün halk şiirindeki karşılığı koşma, ikinci Balık telim baka turur Gölü bile taşırırlar
Gölü bile taşırırlar
Kölün taBalık telim baka turur
Kölün takı küşerürkı küşerür
Kölün takı küşerür
dörtlüğün karşılığı ise ağıttır. Kölün takı küşerür
C) Dörtlüklerde kullanılan dil, yabancı etkilerden uzak öz
Türkçedir.
Türk edebiyatının farklı dönemlerine ait bu şiir par-
D) Birinci dörtlük sagu, ikinci dörtlük sav örneğidir.
çaları için hangisi söylenemez?
E) Dörtlüklerde 7’li hece vezni kullanılmıştır.
A) Şiirler, ele alınan konular bakımından koşuğun de-
vamı niteliğindedir.
Çözüm: B) Koşma örneğinde yarım kafiye ve redif kullanılmıştır.
İslamiyet Öncesi Türk şiiri örneği olan dörtlüklere ba- C) Koşmada 11’li hece vezni koşukta 7’li hece vezni
kıldığında şunlar söylenebilir: A seçeneği, dörtlükle- kullanılmıştır.
rin aaab şeklinde kafiyelendiği görülür. B seçeneği, D) Gazel örneğinde kullanılan şiir dili diğer ürünlerdeki
İslamiyet öncesi dönemde doğayı, tabiat sevgisini işle- dilden daha ağırdır.
yen şiirlere koşuk denir. Koşukların âşık edebiyatındaki
karşılığı koşmadır. İslamiyet öncesi Türk şiirinde ölüm E) Verilen örneklerde sevgilinin vefasızlığından şikâ-
temalı şiirlere sagu denir. Saguların halk edebiyatında- yet işlenmiştir.
ki karşılığı ise ağıttır. Dörtlükler İslamiyet öncesi Türk
şiirinden alınmış olduğu için yabancı etkilerden uzak
öz Türkçedir. Dörtlükler, 7’li hece vezni ile oluşturul- Çözüm:
muş; kafiye ve redifle ahenk sağlanmıştır. Sagu ölüm A seçeneği: Türk edebiyatının farklı dönemlerinden
temalı şiirlerdir. Savlar ise günümüzdeki atasözlerinin alınmış olan şiirler ele alındığında şiirlerin İslamiyet ön-
İslamiyet öncesi dönemdeki karşılığıdır. cesi Türk şiirinin nazım şekli koşuğun diğer dönemler-
deki yansımaları olduğu görülür. B seçeneği: Koşmada
Cevap: D
I. dörtlükte ‘’l’’ ünsüzü II. dörtlükte ise ‘’n’’ ünsüzü yarım
kafiye olşturmuştur, ekler ise rediftir. Koşmanın 11’li
hece ile koşuğun ise 7’li hece ile söylendiği görülür.
Divan şiirinden alınmış olan gazel örneğinde Arapça ve
Farsça etkisi ile dilin diğer ürünlerdeki dilden ağır oldu-
ğu görülür. Koşma ve gazelde sevgilinin vefasızlığı ele
alınsa da koşukta doğa konusu ele alınmıştır.
Cevap: E
65
64 65
