Page 26 - Dört Dörtlük TYT Tarih

TARİH İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası ÇÖZÜMLÜ SORULAR

14. Attila'nın oğulları olan İlek, Dengizik ve İrnek’in, ba- 15. İlk Türk devletlerinde ülkenin yönetimi, Hunlardan iti-
balarının ölümünün ardından Hun İmparatorluğu'nun baren devlet yönetiminde kolaylık sağlamak amacıyla
topraklarını ve vasal halklarını kendi aralarında bölüş- doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İkili teşkilat-
meleri sürecinde çıkan gerginlik zamanla çatışmalara lanma denilen bu sistemde, daima bir tarafın hâkimiyet
dönüştü. üstünlüğü tanınmıştır. Buna göre kağan, doğuda otu-
rurken batının yönetimini hükümdar ailesinden önde
Avrupa Hun İmparatoru Attila’nın ölümünden sonra gelen bir kişiye, genelde kağanın kardeşine bırakmış-
oğulları arasında yaşanan taht mücadelesinin daya- tır. Batı’daki yabgu ünvanlı yönetici, Doğu’daki kağa-
nağı aşağıdaki hangi kavramla açıklanabilir? na bağlı olarak töre hükümlerini yürütmüştür. Örneğin
Mukan Kağan, bütün Kök Türk Devleti’nin hükümdarı
A) İkili Teşkilat
olmakla beraber daha çok devletin doğu kısmıyla ilgi-
B) Cihan Hâkimiyeti Ülküsü
lenmiştir. Batı kısmını ise devletin kuruluşundan itiba-
C) Toplumsal yapı ren İstemi Yabgu idare etmiştir. Yabgu ünvanını taşıyan
İstemi, bütün icraatını doğudaki kağanlık adına yapmış-
D) Kut Anlayışı
tır. Fakat yabgu karar ve icraatında tamamen serbesttir.
E) Ülüş hakkı Tıpkı bir devlet başkanı gibi o da elçiler göndermiş, ka-
bul etmiş ve başka devletlerle antlaşmalar yapmıştır.
Buna göre İlk Türk devletlerinde ülkenin yönetimi
Çözüm: ile ilgili;
Sorunun öncülünde verilen bilgiler değerlendirildiğinde I. Ulusçuluk anlayışının etkili olduğu,
bu bilgilerin D seçeneğinde verilen Kut Anlayışı’na ait II. İkili teşkilat yapısının uygulandığı,
olduğu görülür. Kut Anlayışı: Tengri tarafından kağana
III. Kut anlayışına göre hareket edildiği
verilen yönetme yetkisi olup,
gibi yargılarından hangilerinin uygulandığı söyle-
A seçeneğinde verilen İkili Teşkilat: Yönetim kolaylığı
nebilir?
sağlayan doğunun kağan ve batının kağanın akrabaları
tarafından yönetilmesi,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
B seçeneğinde verilen Cihan Hâkimiyeti Ülküsü: Türk
kağanının bütün dünyaya düzen getirme ülküsü, D) I ve II E) I, II ve III
C seçeneğinde verilen Türk Hanedan Anlayışı: Kağanın
ölümünden sonra onun hanedanına ait erkek üyelerin
tahta geçme hakkının bulunması, Çözüm:
E seçeneğinde verilen Ülüş hakkı: Tengri tarafından
Sorunun yönlendirme bölümünde verilen bilgilerden I.
kağana verilen ekonomik güç şeklinde tanımlanır.
öncülde verilen “Ulusçuluk anlayışının etkili olduğu” ve
Böylece sorunun cevabına ulaşılır.
III. öncülde verilen “Kut anlayışına göre hareket edildiği”
yargılarına ulaşılamaz. II. öncülde verilen "İkili teşkilat
Cevap: D yapısının uygulandığı” yargısına ise sorunun yönlendir-
me bölümündeki “ülkenin yönetimi, Hunlardan itibaren
devlet yönetiminde kolaylık sağlamak amacıyla doğu ve
batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İkili teşkilatlanma de-
nilen bu sistemde, daima bir tarafın hâkimiyet üstünlüğü
tanınmıştır.” şeklindeki bilgi ile ulaşılır.

Cevap: B

27
26 27