Page 31 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

OKUMA METNİ

DUYUM, ALGI VE BİLİNÇLİLİK

Görsel 2.63: Bilincin işleyişi
Bilinç; biyoloji, felsefe, sosyoloji ve psikolojinin ilgi alanina giren ve bugün hâlâ tartişilmaya devam
edilen bir konudur. Psikolojide bilinç "bireyin iç dünyasi ve çevresinden haberdar olduğu, uyaranlara
doğru yanitlar verdiği uyaniklilik durumu" olarak tanimlanir. Uyanik bilinç; duyumu, algiyi, düşünmeyi,
öğrenmeyi, problem çözmeyi vb. içerir (Görsel 2.63).
Psikoloji tarihinde bilinçle ilgili farkli görüşler ortaya çikmiştir. Psikolojinin konusunun bilinç olmasi
gerektiğini savunan yapisalcilara göre duyum ve alginin anlaşilmasi için insan bilincinin iç gözlem yönte-
mi ile incelenmesi gerekir. Yapisalcilari eleştiren davranişçi yaklaşim, organizmayi bir kara kutuya benze-
tir. Organizmanin içinde gerçekleşen anlama, yorumlama, algilama gibi süreçlerin gözlenemeyeceğini bu
yüzden psikolojinin konusunun bilinç olamayacağini savunur. Psikanalitik yaklaşima göre duyum ve algida
bilinçle beraber bilinç dişi zihinsel süreçlerin de etkisi vardir.
Alginin hem fizyolojik hem de psikolojik bir boyutu vardir. Alginin fizyolojik boyutu duyu organlarina
dayanir. Psikolojik boyutta ise devreye zihin girer. Daha önce belirtildiği gibi algilayanin kendisinden ve
uyaricidan kaynaklanan birçok faktör algiya yön verir.
Duyum ve algida bilincin en önemli fonksiyonlarindan biri insani fazla uyarandan korumaktir. Algida
seçicilik denilen bu süreç sayesinde birey birçok uyarandan sadece ilgi alanina girenleri seçer ve algilar.
Bununla birlikte zihin diğer uyaranlari da farkinda olmadan depolar. Örneğin derste öğretmenin anlattik-
larini seçerek algilayan öğrenci farkinda olmadan dişaridan gelen bir sesi, ortamdaki isiyi, arkadaşinin
düşürdüğü kalemi de algilar.
Bilincin etkisi, bir duyum veya alginin ilk aşamasinda daha fazladir. Örneğin ilk kez araba kullanan
birinin tüm bilinci etkin bir biçimde devrededir. Kendi hareketlerini ve arabayi tüm ayrintilari ile bilinçli
olarak algilar. Bir süre sonra otomatik hâle gelen bu davraniş sonucu kişi kendi hareketlerinin ve arabanin
işleyişinin farkinda olmadan yanindaki arkadaşinin söylediklerini duyup algilayabilir.

(http://dergipark.gov.tr/esosder/issue/6118/82089 adresinden yararlanilarak komisyon tarafindan düzen-
lenmiştir. 28.12.2017, s. 16-23)

PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ 63