Page 174 - Sanat Tarihi -12

5. ORTA ASYA TÜRK SANATI
ÜNİTE

5.4. UYGUR SANATI

Kutluk Bilge Kağan tarafından 744’te kurulan Uygur Devleti’nin
başkenti Ordu-Balık’tır. Kutluk Bilge Kağan’ın yerine geçen oğlu Moyençor
zamanında Orta Asya’daki Türk boylarının çoğu egemenlik altına alınarak
güçlü bir devlet oluşturulmuştur. Bögü Kağan zamanında devlet en parlak
dönemini yaşamıştır. Fakat bu dönemde kabul edilen Maniheizm dininin
Uygurların savaşçılığı üzerindeki olumsuz etkisi ve daha sonra gelen
kağanların aynı başarıyı gösterememesi üzerine devlet zayıflamaya
başlamış ve 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmıştır. Uygurlar, Orta
Asya’da refah ve hoşgörünün geliştiği zengin bir kültür oluşturmuşlardır.
Maniheizm ve Budizm başta olmak üzere birçok dinî inanışın barış içinde
bir arada yaşamasını sağlamışlardır (Görsel 5.21).

Mimari

Yerleşik hayatı benimseyen Uygurlar, büyük saraylar ve tapınaklar inşa
ederek mimarlık alanında kalıcı eserler bırakmışlardır. Yaşadıkları
bölgenin verimli tarım alanı olması ve yeni inançlarının da tapınak
mimarisine önem vermesi bunda etkili olmuştur.

Uygurlar, şehircilik alanında büyük gelişme kaydetmiş, birçok kent
Görsel 5.21
Uygur Budist Rahip minyatürü kurup etrafını surlarla çevirmişlerdir. Evler, saraylar, manastır ve tapınak-
lar Uygur kent mimarisinin önemli ögeleridir. İki kanatlı kapıdan girilen,
etrafı yüksek duvarlarla çevrili evlerde oturan Uygurlar, daha öncede
kullanılan kerpiç ve toprak damlı ev mimarisini daha da geliştirmişlerdir.
Bu evler yarım metre yüksekliğinde tuğla duvar üzerine, avlulu ve tek katlı
olarak yapılmıştır. Dikdörtgen planlı olan evlerin pencereleri yuvarlak ve
kemerli, çatıları ise kiremitle örtülüdür. Uygur evleri plan açısından Ana-
dolu’daki Türk evleri ile benzer özellikler göstermektedir (Görsel 5.22).

Uygurlar Budizm ve Maniheizm dinlerinin tapınak mimarisinin
etkisiyle mabetlerini kubbeli ve köşe tromplu olarak inşa etmişlerdir.
Hoço’da bulunan saray, köşk ve mezar harabelerinde tonozlu ve kubbeli
kısımlar (Görsel 5.23) ile duvarlara yapılan resimler dikkat çekmektedir
Görsel 5.22 (Görsel 5.24).
Temsili Uygur evi

Görsel 5.23 Görsel 5.24
Maniheist tapınak kalıntıları, Uygurlar Maniheist tapınağındaki duvar resimleri, Uygurlar

174