Page 171 - Sanat Tarihi -12

ORTA ASYA TÜRK SANATI 5.
ÜNİTE

Diğer Sanatlar

Kurganlardan çıkarılan çeşitli dokuma eserleri günümüze kadar
gelmiştir. Bunlar Türk işleme ve dokuma sanatının en eski örneklerindendir.
Hun dokuma sanatına ait en önemli örnek
5. Pazırık Kurganı’nda bulunan Pazırık
Halısı’dır. Bu halı, kalitesi kadar incelik ve
motiflerindeki zenginliği ile de dikkati Görsel 5.17
Ağzında geyik başı
çekmektedir. Dünya halıcılık tarihinin bilinen tutan grifon
ve bir bütün olarak bulunmuş en eski düğüm-
lü halısıdır (Görsel 5.16). Hunların atlarının
eyerleri altında ve çadırlarında kullandıkları
keçe dokumalar ile günlük kıyafetlerinde
kullanılan işleme motifleri dikkat çekmek- Bunu biliyor musunuz ?
tedir.
Eğri kesim tekniği Türk
Hunlarda, “eğri kesim tekniği” ile meyda- sanatında sıkça kullanılan
na getirilen ahşap eserlerde ve at koşum geometrik şekillerin, hayvan
Görsel 5.16 ya da bitki motierinin iç
Pazırık Halısı’ndan bir bölüm takımlarında bulunan ağaçtan oyma hayvan içe geçtiği bir süsleme
figürleri sıkça kullanılmıştır (Görsel 5.17). çeşididir.

5.3. GÖKTÜRK SANATI

Asya Hun Devleti’nden sonra Orta Asya’da kurulan ikinci büyük Türk
devleti olan Göktürkler, 552’de Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
659’da yıkılan I. Göktürk Devleti, 682’de II. Göktürk (Kutluk ) Devleti
adıyla yeniden kurulmuş; fakat 744’te yıkılmıştır. Göktürkler tarihte “Türk”
adını kullanan ve ilk Türk alfabesini oluşturan devlettir. Ayrıca Türk milleti
adının geçtiği ilk Türkçe metinleri (Orhun Kitabeleri) oluşturmuşlardır.
Tanınmış devlet adamları, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk
adına dikilen anıtlar günümüze kadar ulaşmıştır.

Mimari

Göktürklerde şehirleşme Hunlara göre daha fazla gelişmiştir. Göktürk
şehirleri genellikle kale tipinde olup Ordu-Kent, Ordu-Balık diye adlandı-
rılmıştır. Göktürklerden günümüze kalan Moğolistan’daki Dzosim Cherem
yerleşmesi, kare şeklinde yapılmış olup batıdan doğuya doğru uzanan bir
ana caddenin iki yanında kurulmuştur.

Hunlarda görülen kurgan yapma geleneği, Göktürklerde gelişerek
devam etmiştir. Ölen hükümdar veya kahramanın anısını yaşatmak için
yapılan mezar anıtlarına daha çok Orhun ve Yenisey Irmakları arasındaki
bölgede rastlanmaktadır. Kül Tigin (Görsel 5.18), Bilge Kağan ve Vezir
Tonyukuk’a ait mezar anıtları mimari özellikleri ile öne çıkmaktadır.
Moğolistan’ın başkenti Ulan Bator’un 66 km güneydoğusunda bulunan
Tonyukuk Anıtı dikdörtgen biçiminde, köşeleri yuvarlatılmış iki taştan Görsel 5.18
oluşmaktadır. Anıta giden yolun her iki yanında çok sayıda balbal ve Kül Tigin Yazıtı

171