Page 236 - Sanat Tarihi -12

7. GELENEKSEL SANATLARIMIZ
ÜNİTE

Türk Maden Sanatının Tarihsel Gelişimi

Türk maden sanatının uzun bir gelişim süreci vardır. Kurganlardan ele
geçen buluntular ve Orta Asya duvar resimlerindeki tasvirler, Türklerde
erken dönemlerden itibaren gelişmiş bir maden sanatının olduğunu kanıt-
lamaktadır. Türk maden sanatında altın, gümüş, bakır, pirinç, bronz gibi
madenler kullanılmıştır. Yapımda dövme, döküm ve çekme tekniği;
süslemede ise kazıma, kabartma, kakma, deliklendirme, savatlama, telkâri,
mine ve yaldız teknikleri kullanılmıştır.

Selçuklu Dönemi Maden Sanatı

Türk maden sanatı içinde Büyük
Selçuklu Dönemi, gerek yapım tekniği
gerek form bakımından öncü tiplerin
ortaya çıktığı bir dönemdir. Büyük
Selçukluların maden sanatı konusunda
verdikleri ürünler, dünya müzelerindeki
koleksiyonlar arasında önde gelen örnek-
lerdir.

Selçuklular Dönemi’nde maden sana-
tının merkezi Horasan ve Herat’tır. 11 ve
12. yüzyıllarda bu kentlerde, son derece
Görsel 7.50
Selçuklu maden sanatı örnekleri, Türk ve İslam Eserleri Müzesi önemli eserler meydana getirilmiştir. 13.
yüzyılda ise maden sanatının merkezi Musul’dur. Burada meydana
getirilen eserler hem teknik hem de bezeme bakımından önemli
özellikler gösterir.

Selçuklu Dönemi madenî eserleri kap türlerine de yenilik getirmiştir.
Erken İslam Dönemi’nde tabak, tepsi, tas, ibrik, maşrapa, kandil ve
hayvan biçimindeki kapların yanı sıra Selçuklu Dönemi’nde mangal,
kutu, hokka, bakraç, şamdan, leğen, kazan, kapı tokmağı vb. günlük
kullanım eşyaları madenden yapılmıştır (Görsel 7.50). Sanat değeri
yüksek, özenle hazırlanmış örnekler ise soylu aileler ile zengin tüccar
ailelerinin saray ve konaklarında saklanmak üzere yapılmıştır.

Anadolu Selçukluları Dönemi’nden günümüze kadar ulaşabilmiş az
sayıdaki örneklerde teknik ve malzeme yönünden Büyük Selçuklu gele-
neğinin sürdüğü görülür. Bu dönemin malzemesi genelde tunçtur. Rölyef ve
kabartma teknikleriyle çeşitli formlar denenmiştir. Tümüyle kıvrık dal ve
yaprak süslemeli yüzeyler, bağlantı ve destek yerlerinde kullanılan hayvan
Görsel 7.51 başları, Selçuklu süsleme tarzının özelliklerini yansıtır (Görsel 7.51).
Cizre Ulu Camii kapı tokmağı,
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
Osmanlı Dönemi Maden Sanatı

Türk maden sanatı Osmanlı Devleti Dönemi’nde en parlak dönemini
yaşamıştır. Dinî yapılarda ve günlük yaşantıda kullanılmak üzere pek çok

236