Page 235 - Sanat Tarihi -12

GELENEKSEL SANATLARIMIZ 7.
ÜNİTE

Osmanlılar Dönemi’nde Ağaç Oyma-Kakma Sanatı

Osmanlı İmparatorluğu zamanında ağaç oyma sanatı en yüksek seviye-
sine ulaşmıştır. Selçuklulardan farklı olarak hayvanların stilize edilmesin-
den doğan rumî motifi ile çeşitli bitkilerin stilize edilmesinden meydana
gelen hatayi motifi sıklıkla kullanılmıştır. Mimari eserlerin iç ve dış kısım-
ları bu sanatın ustaları tarafından bezenmiştir. Osmanlılarda oyma tekniğinin
yanında geçme tekniği de kullanılmıştır. Başlıca uygulama alanları da cami
ve türbelerin mihrap ile minberleri, cami ve medreselerde kullanılan rahle-
ler, kapı, pencere ve dolap kapakları olmuştur (Görsel 7.47).

Görsel 7.47
Yeşil Türbe kapısı, Bursa

Görsel 7.48
Bağa ve pirinç malzeme ile işlenmiş
orta masa, Dolmabahçe Sarayı

Osmanlılar, ağaç işçiliğinde yumuşaklık derecesine göre daha çok
şimşir, ıhlamur, meşe, ceviz, elma, armut, sedir ve abanoz ağaçlarını
kullanmışlardır. Osmanlı Dönemi’nde, Selçuklulardan farklı olarak ahşap
üzerine sedef, bağa ve fil dişi gibi maddelerin kakılmasıyla meydana gelen
kakma tekniği yaygındır (Görsel 7.48). Ağacı renklendirmek için değişik
renk ve cins ağaçlarla kakma yapıldığı gibi esas olarak bağa, fil dişi, altın
ve gümüş gibi kıymetli taşlarla kakma yapılmıştır. Topkapı Sarayı, Bağdat
ve Revan Köşklerinin kapıları sedef ve bağa kakmalıdır. 1505 tarihli
II. Bayezid’e ait Kur’an mahfazası oyma teknikli olup fil dişi kakmalarda
Rumîlerin yanında yazı da yer almaktadır (Görsel 7.49). 17. yüzyıl ağaç
işlerinde 16. yüzyılda görülen şekiller aynı şekilde devam etmekle birlikte Görsel 7.49
II. Bayezid’in Kur’an
sadelikten uzaklaşılarak çinilerdeki bezemeler gibi hareketli ve daha göz mahfazası, Topkapı Müzesi
doldurucu bir bezemeye yöneliş olmuştur. 18. yüzyıl sonrasında Türk
sanatının hemen her dalında dikkat çeken Barok ve rokoko etkileri, ağaç
işlerinde de kendini göstermiştir.

235